27 شهريور 1401
روزنامه اطلاعات در شماره مورخ 27 شهریور 1342 و در حاشیه مذاکرات نفت لندن - میان نمایندگان شرکتهای بزرگ نفتی و فؤاد روحانی، دبیر کل سازمان اوپک - از قول یک نشریه انگلیسی مینویسد:
«کمپانیهای نفتی با اوپک[i] مصالحه میکنند. نه کمپانیهای نفتی و نه کشورهای عضو اوپک هیچ کدام مایل به مشاجره نیستند... بسیاری از اعراب و ایرانیها به روشهای احتسابی کمپانی اعتماد ندارند. در هر حال با آنکه کشورهای نفتی خاورمیانه و کمپانیها هر دو معتقدند که سیستم فعلی رضایتبخش نیست، در عین حال هیچکدام با یک ایده روشنی که راه رضایتبخشی برای طرفین بیابد در مذاکره شرکت نمیکنند.»[ii]
10 سال بعد در سال 1352 قراردادی بیست ساله میان شرکت نفت ایران و 28 شرکت نفتی متعلق به 4 کشور عضو قرارداد کنسرسیوم 1333 منعقد شد که راه چانهزنی بر سر منافع حاصل از نفت را بر ایران بست. مطابق این قرارداد بهره ایران از نفتی که صاحبش بود، به تأمین مصرف داخلی و صدور مقدار معینی از آن محدود شده، کنسرسیوم تعیینکننده میزان تولید و صدور نفت ایران بود. علیرغم تبلیغات گسترده دولت پهلوی این قرارداد نیز - مانند قرارداد 1333 - نتوانست حاکمیت ملی ایران در تولید و صدور نفت را تأمین کرده، کنسرسیوم امتیاز استخراج و صدور نفت ایران به صورت خام را برای 20 سال در اختیار داشت.[iii] به این ترتیب این ثروت ملی که باید به عنوان ابزاری برای تحقق منافع سیاسی - اقتصادی کشور به کار برده میشد، به آسانی به یغما میرفت.
امام خمینی در بخشی از سخنرانی مورخ 23 آبان 1344 در جمع علما، فضلا و طلاب حوزه علمیه نجف به این نکته پرداخته، میگوید:
«... این از عجایب است. این مطلب از عجایب است که ثروت در دست شرق است، این ثروت مهم نفت در دست شرق است، در دست مسلمین است ـ اینکه در ممالک اسلامی است ـ این مخازن بسیار مهمی که دنیا به واسطه آن [و] هر مملکتی پیشرفت کرده است بواسطه این مخازن پیشرفت کرده است؛ هر جنگی مقدم شده است، هر مملکتی در جنگ مقدم شده است، به واسطه موجهای نفت مقدم شده است؛ اینها در دست شماست، عراق بحمدالله نفت دارد، ایران بحمدالله نفت دارد، کویت نفت دارد، حجاز نفت دارد، نفت دست مسلمین است. آنها باید بیایند به شما تملق بگویند، دست شما را ببوسند، پای شما را ببوسند و این ذخایر را به قیمت أعلَی القِیَم[iv]بخرند؛ شما نباید از آنها یک تملقی بگویید انشاءالله نمیگویید آنها باید تملق شما را بگویند؛ ثروت دست شماست. مع ذلک انسان میبیند که مطلب اینطور نیست. جوری مستعمِرینْ این مطلب را درست کردهاند که بعض ممالک را بازی دادند و خیال میکنند که نه، باید از آنها هم یک تملقی بگویند، به آنها هم یک تعارفی بدهند، تا اینکه ثروت آنها را هم ببرند. این تأسف دارد....»[v]
[i]. سازمان کشورهای صادرکننده نفت – اوپک - در سپتامبر 1960م، با گردهمایی 5 کشور ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا در بغداد و با هدف همگرایی و هماندیشی کشورهای صادرکننده نفت تشکیل شد، (مدنی، سیدجلالالدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج 2، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1378، ص 245 - 246).
[ii]. اطلاعات، س 38، چهارشنبه 27 شهریور 1342، ش 11195.
[iii]. مدنی، همان، صص 251 -253.
[iv]. بالاترین قیمتها.
[v]. خمینی، روحالله، صحیفه امام، ج 2، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1389، صص 34.
تعداد بازدید: 523