چند قدم تا آغاز

ساواک قم در گزارشی به تاریخ 13 خرداد 1342 (مصادف با روز عاشورا ) می‌نویسد: «در ساعت 55 /17 دقیقه آقای خمینی در حالی که 1500 نفر او را بدرقه می‌کردند وارد مدرسه فیضیه شد. تاکنون سخنرانی شروع نشده، از بلندگو مرتباً اعلام می‌شود در صورتی که اشخاصی صلوات بی‌موقع فرستادند آنها را با احترام خارج کنید.»[1] در پی این سخنرانی تاریخی بود که امام خمینی در سحرگاه 15 خرداد بازداشت و به تهران منتقل شد. رویدادی که تبعاتی غافلگیر کننده و تکان دهنده برای حکومت پهلوی داشت.

یک بام و دو هوا؛ خوانش آمریکا از دموکراسی!

11 خرداد 1342 (8 محرم 1383) حجت‌الاسلام محمدتقی فلسفی در «مجلس سوگواری ماه محرم با حضور بیش از چهل هزار نفر از طبقات مختلف و جناب آقای اسدالله علم نخست‌وزیر و تیمسار ارتشبد حجازی[1] و تیمسار سپهبد نصیری رئیس شهربانی کل کشور در مسجد آذربایجانی‌ها (ترک‌ها) واقع در بازار»[2] سخنرانی مبسوطی ایراد کرد. بخش‌هایی از آن به نقل از مأمور ساواک به قرار زیر است: «... در پنجاه سال قبل در اثر وجود دیکتاتوری و ظلم و تعدی دستگاه حاکمه مردم به ستوه آمدند.

حقوق و وظایف روحانیت

ساواک در گزارشی با موضوع «سخنان سیدعبدالکریم هاشمی‎نژاد[1] در مسجد مروی» به تاریخ 9 خرداد 1342 می‌نویسد: «نامبرده بالا از ساعت 21:20 روز 8 /3 /42 در مسجد مروی به منبر رفته که 3 برگ عین گزارش مأمور نفوذی این بخش از سخنان وی جهت اطلاع بپیوست تقدیم می‌گردد.»[2] بخشی از سخنان هاشمی‌نژاد – آن‌طور که مأمور ساواک گزارش کرده - به شرح زیر است: «... قانون اساسی اصل قانون متمم دوم[3] که باید علماء دین و روحانیت باید در آن دخالت داشته باشند و اگر علماء اعلام در آن دخالت نداشته باشند، آن قانون نیست و به درد نمی‌خورد و باید آن را به سینه دیوار انداخت.

سالِ بد، سالِ خوب

ساواک در گزارشی به تاریخ 7 خرداد 1342 می‌نویسد: «اطلاع واصله حاکیست که قبل از فرا رسیدن ماه محرم آیت‌الله خمینى در مدرسه فیضیه قم[1] سخنرانى جامعى ایراد کرده و این سخنرانى روى نوار ضبط شده و اخیراً در تهران در دست اشخاص مشاهده گردیده است....»[2] نزدیک‌ترین سخنرانی مبسوط امام خمینی به تاریخ این گزارش مربوط به 12 اردیبهشت (8 ذیحجه) است که به مناسبت آغاز دروس حوزه علمیه پس از چهلم شهدای مدرسه فیضیه و در مسجد اعظم قم ایراد شده، بخش‌هایی از آن به شرح زیر است:

پیشگیری بهتر از درمان است!

ساواک در گزارشی به تاریخ 6 خرداد 1341 با موضوع «برآورد و پیش‌بینی درباره محرم و صفر» به بررسی خطرات احتمالی! مجالس عزاداری پرداخته برای پیشگیری توصیه‌هایی به شرح زیر ارائه می‌دهد: «اجتماعات مذهبی در دو ماهه محرم و صفر در مساجد و تکایا و منازل ایجاب می‌نماید که گفتار وعاظ و اهل منبر بیش از پیش مورد کنترل قرار گیرد زیرا تجربه نشان داده است که عوامل مخالف حکومت و دولت این ایام را مغتنم ...

دینداری شاهانه!

ساواک در گزارشی به تاریخ 4 خرداد 1342 می‌نویسد: «کمیته امنیتی شهرستان قزوین در ساعت 11:30 روز شنبه 4 /3 /42... تشکیل گردید.... کمیته پس از بررسی‌های لازم تصمیمات زیر را اتخاذ نمود. 1- از طرف ساواک و شهربانی در شهر و از طرف ژاندارمری در بخش‌ها وقراء و قصبات و دهستان‌ها به کلیه روحانیون و وعاظ و روضه‌خوان‌ها که در ایام عزاداری ماه‌های مزبور در مساجد و تکایا و سایر مجالس مذهبی ...

بگذار ما را مرتجع بخوانند

ساواک مشهد در گزارشی به تاریخ 3 خرداد 1343 می‌نویسد: «در منزل [آیت‌الله] قمی در حدود 2000 نفر، در منزل [آیت‌الله] میلانی در همان حدود اجتماع نموده است. در ساعت هشت اعلامیه تحت عنوان «روز 12 محرم عزای ملی اعلام می‌شود» به امضای [آیات] خمینی، میلانی، قمی و مرعشی در داخل منزل [آیات] قمی و میلانی بین مردم توزیع می‌کنند. مطالب مورد بحث در اطراف شهدای واقعه 15 خرداد و تجلیل از آنان می‌باشد....»[1]

جریان روزهای تاسوعا و عاشورا

ساواک در گزارشی با موضوع «جریان روزهای تاسوعا و عاشورا» به تاریخ 30 اردیبهشت 1343 و در آستانه اولین سالگرد قیام 15 خرداد می‌نویسد: «برابر اطلاع واصله: عده‌ای از افراد ماجراجو و اخلالگر [!] در نظر دارند در روزهای 9 و 10 محرم به عنوان عزاداری در بازار و مساجد دست به فعالیت‌های سیاسی‌زده و شعارهایی ...

فاجعه فیضیه؛ خشم، تأثر و احساس تکلیف مراجع عظام

ساواک در گزارشی به تاریخ 28 اردیبهشت 1342 می‌نویسد: «یک برگ اعلامیه پاسخ آیت‌الله گلپایگانی به تلگراف آیت‌الله حکیم وسیله مأمورین به دست آمده است.»[1] متن پاسخ آیت‌الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به تلگرام آیت‌الله العظمی حکیم[2] مورخ 28 فروردین 1342 به این شرح است: «بسم اللّه الرحمن الرحیم حضرت آیت‌الله آقای حکیم دامت برکاته، تلگراف شریف زیارت و حسن تأیید و حمایت حضرت عالی موجب تسلی خاطر و مزید تشکر گردید.

من آنچه شرط بلاغ است با تو میگویم!

در 27 اردیبهشت 1342 ساواک قم در گزارشی با موضوع «وضع عزادارى در ایام محرم و صفر» می‌نویسد: «از تاریخ 25 /2 /42 جلسه درس طلاب تعطیل شده است و اشخاصی که باید به خارج از قم مسافرت نمایند خود را مهیاى عزیمت می‌نمایند. آقایان خمینى و شریعتمدارى به طلابى که ایام مذکور به خارج می‌روند دستور داده‌اند که در منابر ترس نداشته باشید و بگویید دولت و شاه بى‌دین هستند و قرآن را می‌خواهند از بین ببرند.