گزارش و جمع بندی ساواک از عوامل و چگونگی شکل گیری واقعه پانزده خرداد42

چگونگى بوجود آمدن وقايع 15 خرداد 42 الف. علل وجهات آن. 1ـ بيانات تحريك‏آميز عده مشخصى از وعاظ و روحانيون در طول جريان تقسيم اراضى بخصوص بعد از تصويب ملى آن كه در دهه اول محرم وعظ و سخنرانى وعاظ بصورت حاد و بعضا توهين بمقدسات ملى و مقامات عاليه در آمد كه طبقه عوام را بامكان هر گونه بيانات آماده نمود. 2ـ تحريك مالكين و دامن زدن بهر گونه نارضايتها بخصوص تقويت روحانيون و فراهم كردن تسهيلات لازم مادى براى علماء و وعاظ و عوام الناس و خرابكار. 3ـ دخالت و تحريك سياستهاى خارجى از طريق عمال پنهانى و اشكار در داخله مملكت. 4ـ عادات طبقات مرتجع بحمايت از سياستهاى خارجى در ايام طول تاريخ تحولات اجتماعى ايران كه در بعضى نقاط هر جنبش ترقيخواهانه در ايران را بر مبناى خواست يكى از سياستهاى خارجى ميدانستند. 5ـ نرمش دولت در مقابل هر گونه مقاوتهاى كوچك سران جنبشهاى بخصوص روحانيون در ايراد بتصويب نامه‏ها بخصوص مسئله انجمنهاى ايالتى و ولايتى و عقب نشينى دولت در اينمورد در مقابل وعاظ و روحانيون. 6ـ شركت زنان در تصويب ملى و ساير مسائل اجتماعى كه از نظر روحانيون مغاير دين تلقى گرديد. 7ـ حمايت پنهانى عده از رجال سرشناس كه مدتها با وابستگى بمقامات عاليه عنوان و شخصيتى كسب نموده بودند در حاليكه خود از طبقه مالكين بودند. 8ـ مسئله موقوفات و عدم دسترسى روحانيون و وعاظ بمنابع مادى بيحد و حساب آن پس از تصويب ملى. 9ـ خصوصيات اخلاقى و عادات ايرانيان در تنقيد از مسائل روز. 10ـ انتصابات نابجاى بعضى از اشخاصيكه از نظر اخلاقى و صحت عمل و از نقطه نظر سياسى داراى نقاط تاريكى بودند در مشاغل حساس. 11ـ تبليغات شديد مالكين و روحانيون در مورد مرحله دوم اجراى اصلاحات ارضى دائر بحفظ حقوق خورده مالكين كه ملازمه اجراى آن تصرفات املاك خورده مالكين و حمايت مامورين در اجراى اين نظر بعدم ثبات اصلاحات ارضى و تلقين اين موضوع بعوام الناس. 12ـ درگيريهاى كوچك بدون نقشه و طرح مامورين انتظامى با وعاظ و روحانيون در هنگام تشكيل مجالس مذهبى در بعضى از نقاط دست آويز جالبى براى روحانيون فرصت طلب داشت. 13ـ اثر شايعات. ب. از نقطه نظر نوع و كيفيت اجتماع : 1ـ در درجه اول وابستگان انجمنهاى اسلامى نهضت آزادى. 2ـ بازاريان متعصب وابسته به كميته بازار جبهه ملى. 3ـ بازاريان متعصب مذهبى وابسته بدستجات روحانى. 4ـ كاركنان روز مزد و حقوق بگير ماهيانه بازاريان از سنين 15 الى 35. 5 ـ عناصر طبقه سوم انقلابى وابسته به بعضى از گروههاى منحرف. 6 ـ دستجات وابسته بميدان دارها مانند وابستگان طيب و امثالهم بمنظور حفظ خود و تاثير بيانات مبلغين در اين دستجات ساكن جنوب. 7ـ اشخاص بيكاره و گرسنه بمنظور ارضاى عقده‏هاى باطنى خود. 8 ـ وابستگان فدائيان اسلام. 9ـ بعضى از دانشجويان. طلاب انقلابى و خرابكار. ج. از نقطه نظر تعداد 1ـ مجموع شركت كنندگان در مراسم عزادارى ايام محرم كه اكثريت آن از طبقات جنوب شهر بودند يكصد و پنجاه هزار نفر تخمين زده ميشوند. 2ـ با توجه باينكه در ميان مجموع مساجد و تكايا و منازل شخصى عزادارى اشخاص تعداد 30 مسجد از نقطه نظر كثرت اجتماع و مبلغين طراز اول هدف اطلاعاتى تخمين زده شود از ميان يكصد و پنجاه هزار نفر حدود پنجاه هزار نفر آن در درجه اول تحت تاثير تلقينات روحانيون قرار داشتند. 3ـ بطور تقريب از ميان پنجاه هزار نفر متعصبين ده هزار نفر در عمليات دمونستراسيون و تظاهرات عامل اصلى بوده‏اند. د. اثر عمليات جلوگيرى مامورين انتظامى و تشكيل فرماندار نظامى از طرف دولت. 1ـ قبل از تشكيل فرماندارى نظامى عمليات خرابكارانه عناصر ماجراجو حالت فوق العاده ناراحتى در مردم بعلت عدم تأمين بوجود آمده بود. 2ـ عمليات فرماندارى نظامى و شدت عمل اوليه روحيه مخالفين را بشدت تضعيف بطوريكه در روزهاى دوم و سوم اثر آن از نقطه نظر تامين مال و جان مردم مشهود و كليه خيابانها و مغازه‏هاى شمالى محور سپه باز و وضع شهر بصورت عادى در آمد. 3ـ توقيف مبلغين و روحانيون طراز اول در ميان طبقات تحصيل كرده بيطرف و متجددين اقليتهاى مذهبى. دهقانان اثر سوئى نداشت. 4ـ كليه وعاظ و مبلغين عادى كه ممر اعاشه آنان منحصرا از طريق روضه خوانى تامين ميگردد از اين وضع عدم رضايت دارند. 5ـ كليه صنوف و خورده كسبه از قبيل صنف خراز. صنف خواربار فروش. صنف كافه چى و غيره از عمليات ادامه تعطيل بازار و تظاهرات عدم رضايت دارند. 6ـ تقليل اوقات عبور و مرور فرماندارى نظامى اثر نيكوئى بتامين مردم داشته است. نتيجه. از مجموع بررسى مطالب فوق و اطلاعات مكتسبه اين نتيجه حاصل ميگردد كه چنانچه عناصر فرماندارى نظامى ضمن انجام عمليات تحقيقاتى دقيق و بيغرضانه درباره دستگير شدگان و تعقيب قانونى آنان بدون مماشات از برخوردهاى كوچك و بدون مطالعه مامورين در ايجاد مزاحمت مردم خوددارى و نسبت بعموم طبقات با تامين مال و جان آنان موضوع تحبيب مردم را مورد توجه قرار داده و اداره انتشارات و راديو از نقطه نظر تبليغات بهره بردارى كامل نموده بيكرشته تبليغات زنده و درست مبادرت نمايد هيچگونه اتفاق سوئى در آتى رخ نخواهد داد. اداره يكم عمليات

قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک جلد سوم زندان
 
تعداد بازدید: 1535

آرشیو اسناد