گزارش دفتر نخست وزیری به مقامات ساواک در مورد مراسم عزاداری کاخ گلستان و شرکت کنندگان در آن 3/3/1343

گيرنده : مقامات ساواك به ترتيب سلسله مراتبتاريخ : 5 /3 /1343 فرستنده : بخش 325شماره : 481 /325 محترما طرح سئوالات كارمندان شركت كننده در مراسم عزادارى كاخ گلستان مورد بررسى قرار گرفت و خلاصه نظريات آنان ذيلاً به استحضار عالى مى‏رسد. 1ـ تعداد تقريبى شركت كنندگان و تعيين طبقه اجتماعى آنان : در مورد تعداد شركت كنندگان در مراسم مزبور اقوال كارمندان فوق‏العاده با يكديگر اختلاف داشت و تشتت آراء شديدى بين نوشته‏هاى آنان به نظر مى‏رسد به نحوى كه عده‏اى تعداد جمعيت را 2 الى سه هزار نفر و برخى ديگر عده جمعيت را 100 هزار نفر تخمين زده بودند : لكن آنچه از فحواى كلام بيشتر آنها مشاهده مى‏گرديد تعداد جمعيت شركت كننده بين 10 الى 20 هزار نفر بوده است. درباره تعيين طبقات اجتماعى آنان نيز طبق اظهارنظر كارمندان اكثر آنان از امراى ارتش نمايندگان مجلسين و طبقات سوم و چهارم بوده‏اند لكن اظهار داشته‏اند كه برخى از مردم طبقات مزبور صرفا به منظور طى نمودن روز در مجلس حاضر شده و به جاى اصغاء و استماع بيانات وعاظ بديدن ابنيه كاخ و گفتگو پرداخته بودند. 2ـ نظرات حاضرين در مورد نحوه برگزارى مراسم عزادارى سال جارى كه مفاد آن از طرف شهربانى كل كشور منتشر گرديده چه بوده است؟ اكثر طبقات شركت كننده از دستورات صادره از طرف شهربانى راضى به نظر مى‏رسيدند لكن بين برخى از آنان شايعاتى وجود داشت مبنى بر اينكه از طرف هيئت فاطميه (پسر رئيس هيأت مزبور) در مدح آيت‏اللّه‏ خمينى اشعارى گفته شده و وقتى جهت كسب اجازه خواندن اشعار در مراسم عزادارى و به راه انداختن دسته سينه زنى به پليس تهران رفته مورد اهانت قرار گرفته و بالنتيجه كليه هيئتها تصميم گرفته‏اند از به راه انداختن دسته خوددارى نمايند. 3ـ در مورد سئوالات سوم و چهارم و پنجم مندرج در پرسشنامه عموم كارمندان از اظهارنظر خوددارى نموده‏اند واضح است كه خوددارى آنها دليل متقضى بر اينكه له و يا عليه سياست دولت تحريكى بعمل نيامده و اعلاميه‏اى نيز پخش نگرديده است، مى‏باشد. 4ـ آيا مسائل مربوط به پانزده خرداد سال گذشته بين بعضى از حاضرين مطرح بوده يا نه؟ در صورت اثبات چه نظراتى از طرف آنان ابراز مى‏گرديد. درباره جريان مربوط به پانزدهم خرداد 42 بيشتر مردم اظهارنظرى نمى‏نمودند ولى بعضى از آنها وحشت داشتند كه مبادا مردم در بيرون كاخ مجددا بلوائى به راه اندازند و چند نفرى نيز اظهار عقيده مى‏نمودند كه روز 12 محرم كه مصادف با سالروز قمرى بلواى سال گذشته مى‏باشد روز عزاى ملى اعلام شده است. 5 ـ پيرامون سئوال هفتم مبنى بر اينكه آيا در بين حاضرين از تحريكات جمال عبدالناصر صحبتى به ميان آمده به استحضار ميرساند كه عموم كارمندان اظهار نموده‏اند هيچگونه صحبتى در اين باره به ميان نيامده است. 6ـ بيانات كداميك از وعاظ و روضه‏خوانها روى حاضرين جالب بود و حضار درباره هر كدام از آنان چگونه قضاوت ميكردند. در مورد اين سئوال معروض مى‏دارد كه تقريبا كليه كارمندان از بيانات واعظى به نام تاج انتقاد نموده و او را به هيچ وجه شايسته چنين مجلسى ندانسته و اظهار نموده‏اند هنگام سخنرانى وى مردم به قدرى خسته شدند كه با فرستادن صلوات‏هاى بى‏مورد او را مجبور به ترك منبر نموده‏اند. در عوض سخنرانى كمالى سبزوارى و فاطمى و به ويژه كمالى سبزوارى براى حضار خيلى جالب بوده است و خصوصا آن قسمت از بيانات وى كه در مورد اختلاف بين روحانيون اصلى و روحانى نماها بوده و از اعليحضرت همايون شاهنشاه استدعا كرده كه براى حفظ دين در اين مورد اقدامات مجددانه‏اى بفرمايند در حضار حسن اثر كامل داشته و نشان مى‏داد كه حضار از صميم قلب به اظهارات او گوش مى‏دهند. 7ـ درباره وضع موقعيت مجلس عموم كارمندان معتقدند كه انتظامات كاملاً برقرار و نفوذ مأمورين سويل انتظامى كاملاً مشهود بوده لكن هجوم بى‏حد و حصر آنان در اطراف جايگاه اعليحضرت همايون شاهنشاه تا حدى جلب توجه نموده بود، زيرا وضع ظاهرى آنان در بين اشخاصى كه اكثرا از طبقات پائين بوده و سر و وضع مرتبى نداشتند تا اندازه‏اى آنها را مشخص ساخته و به علاوه حركات و طرز رفتار كليه آنان (اعم از مأمورين گارد شاهنشاهى شهربانى ـ ساواك ـ ضد اطلاعات) تا حدى غيرعادى و موجب شناسايى آنها مى‏گرديد و مردم تظاهرات غيرعادى ساير مأمورين را كه فى‏المثل مابين سخنرانى وعاظ بدون جهت راه مى‏رفتند به حساب ساواك مى‏گذاشتند. به علاوه رفتار مأمورين انتظامى كه اكثرا از دانشجويان سال اول دانشكده پليس بودند نيز به علت جوانى و عدم تجربه كافى قابل انتقاد بوده و موجب نارضايتى مى‏گرديد. ضمنا به علت كمى مأمورين انتظامى هنگام ورود اعليحضرت همايون شاهنشاه به مجلس تا اندازه‏اى وضع به هم خورد ولى بلافاصله مجددا نظم برقرار گرديد و در همين هنگام عده‏اى شروع به دست زدن نمودند و رفتار آنها موجب اين گفتگو گرديد كه روز قتل حسين بن على (ع) دست زدن به صلاح نيست و صورت خوشى ندارد. همچنين شخصى كه عمامه به سر داشت و اهل سبزوار بود مى‏خواست نامه‏اى به حضور اعليحضرت همايون شاهنشاه تقديم كند لكن شخص سويلى نامه را گرفت و به حضور ملوكانه تقديم داشت و شاهنشاه شروع به قرائت نامه فرمودند و اين موضوع حسن اثر شايان توجهى بين حضار گذاشت. 8ـ درباره مطالب متفرقه پيشنهاداتى از جانب كارمندان رسيده كه ذيلاً به عرض مى‏رسد. الف ـ نظر به اينكه از ساعت 1200 مردم به تدريج در كاخ گلستان حضور يافته بودند و كسى نبود كه براى آنها صحبت نمايد لذا اين موضوع موجب كسالت شديد آنها شده بود و مصلحت ايجاب مى‏نمايد كه در اين قبيل مجالس چند مداح كه داراى صداى گرمى باشند دعوت مى‏شدند قبل از بيانات وعاظ حضار را سرگرم كنند. ب ـ بايستى در چنين مجالسى از وعاظ سرشناسى كه بتوانند جلسات 20 تا 30 هزار نفرى را اداره كنند دعوت مى‏شد زيرا بعضى از روضه‏خوانهاى دعوت شده قادر به اداره اينگونه جلسات نبوده و اكثرا حتى كلمات را غلط ادا مى‏نمودند و با اين وصف اصولاً پخش اين سخنرانيها از راديو به صلاح نبود. ج ـ عدم پذيرائى كافى و نبودن چايى در طول مدت روضه‏خوانى و اينكه مستخدمين مربوطه فقط به عده معدودى از حضار چايى مى‏دادند مورد انتقاد ساير حاضرين قرار گرفته و اظهار مى‏نمودند كه اين نحو پذيرائى به هيچ وجه شايسته چنين مجالسى نيست. د ـ پيشنهاد شده با توجه به اينكه در بين اهالى تهران مخصوصا طبقات 3 و 4 عده زيادى ترك زبان وجود دارد كه به فارسى صحبت نمى‏نمايند گوش دادن به اظهارات آنان نيز مستلزم دانستن زبان تركى مى‏باشد، لذا ساواك براى كارمندان خود كه اغلب در اين قبيل مجالس شركت مى‏كنند كلاس تركى اجبارى تشكيل دهد تا آنها منبعد بتوانند اظهارات اين گونه اشخاص را استنباط نمايند. از طرف رئيس اداره دوم 3 /3 به اداره كل چهارم منعكس نمائيد. 3 /3 /43

قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک جلد ششم تبعید
 
تعداد بازدید: 1658

آرشیو اسناد