چگونگی انتشار مجموعه آثار دکتر شریعتی در اروپا

18 آذر 1404

بعد از انتقال پیکر مرحوم دکتر شریعتی به دمشق، در جلسه سه‌نفره‌ای که با حضور مرحوم دکتر ناصر میناچی و مرحوم دکتر حسن حبیبی در لندن داشتیم، به نحو مبسوط درباره ادامه راه شریعتی و فعالیت حسینیه ارشاد در اروپا گفت‌وگو کردیم. در این جلسه تصمیم گرفته شد به عنوان اولین گام و به منظور جلوگیری از تحریف سخنان و نوشته‌های شریعتی، کلیه آثار او اعم از نوارهای سخنرانی، جزوات، کتاب‌های چاپ‌شده و نوشته‌هایی که هنوز به چاپ نرسیده بودند، جمع‌آوری و به اروپا منتقل شوند. البته مرحوم دکتر میناچی با درایت و دوراندیشی خاصی که داشت پخش عمده مطالب شریعتی اعم از نوارها و نوشته‌ها را به انگلیس منتقل کرده بود. در این جلسه مقرر شد که مرحوم دکتر میناچی در اسرع وقت باقیمانده مطالب را نیز به اروپا ارسال کند، مرحوم دکتر حبیبی مسئولیت علمی تنظیم و تنقیح آثار دکتر شریعتی را بر عهده گیرد و من مسئولیت جمع‌آوری نوارها، پیاده‌سازی سخنرانی‌ها، تایپ، تصحیح، چاپ و توزیع آثار را عهده‌دار شوم.

بدین‌ترتیب، چاپ مجموعه آثار دکتر علی شریعتی به نام حسینیه ارشاد و با همکاری اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا وانجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا و کانادا آغاز شد و سازمان حسینیه ارشاد تحت عنوان «دفتر تدوین و انتشار مجموعه آثار برادر شهید دکتر علی شریعتی در اروپا» تأسیس شد. هدف از انتشار مجموعه آثار و نحوه عمل متصدیان این اقدام در یادداشت ناشر در ابتدای هر کتاب تشریح شده است.

با توجه به تجربه‌ای که تعدادی از اعضای اتحادیه در گذشته در پیاده‌سازی نوارهای سخنرانی‌های دکتر شریعتی داشتند و تبحری که برخی از اعضا در تایپ به دست آورده بودند، ظرف چند هفته، یک گروه فنی از میان اعضای فعال و علاقه‌مند اتحادیه جهت پیاده‌سازی نوارهای موجود، تنظیم مطالب پیاده شده و تایپ مطالب تشکیل دادم. برای ایجاد هماهنگی در نحوه عمل اعضای گروه فنی، «آیین‌نامه نحوه پیاده‌سازی سخنرانی‌ها از نوارها» و «آیین‌نامه نحوه تایپ مطالب»، تهیه و میان اعضای گروه فنی توزیع شد. علاوه بر این، جزوه‌ای تحت عنوان «تجاربی در مورد ماشین کردن مطالب»، تهیه و در اختیار تایپیست‌ها قرار دادم.

من برای انتشار هر کتاب، از زمان آغاز پیاده‌سازی نوارها تا زمان توزیع آن، یک جدول زمان‌بندی تهیه می‌کردم و زمان هر اقدام در هر مرحله از فرایند کار از جمله پیاده‌سازی سخنرانی از نوار، تنظیم نهایی، ماشین‌نویسی، غلط‌گیری، تصحیح ابتدایی، تهیه فهرست اعلام شامل فهرست آیات قرآن، فهرست نام اشخاص و طوایف و فرق، فهرست اماکن و مؤسسات، فهرست کتب و مقالات، فهرست موضوعات و مفاهیم، غلط‌گیری و تصحیح نهایی، تایپ نهایی، چاپ و توزیع را به گونه‌ای تعیین می‌کردم که از آغاز چاپ اولین کتاب، حداقل هر دو ماه یک کتاب چاپ و توزیع شود.

متأسفانه نام تمامی خواهران و برادرانی که در کمیته فنی برای پیاده‌سازی نوارها و تایپ و آماده‌سازی مطالب کمک می‌کردند، به خاطر نمی‌آورم. به یاد دارم که محمود موحدیان از انجمن اسلامی کرفلد در ایجاد هماهنگی میان دوستانی که نوارها را پیاده می‌کردند و بعضاً مطالبی را تایپ مقدماتی می‌کردند بسیار یاری‌ام کرد. دکتر رجبعلی (جعفر) نیکویی که در ‌آن موقع در مونیخ اقامت داشت، کار دقیق تهیه فهرست اعلام را عهده‌دار شد. در آن دوران، تهیه فهرست اعلام برای کتاب‌هایی که توسط سازمان‌ها و انجمن‌های مختلف در خارج از کشور انتشار می‌یافت متداول نبود و «دفتر تدوین و انتشار مجموعه آثار دکتر علی شریعتی» برای اولین‌بار در خارج از کشور، آثار او را با فهرست اعلام منتشر کرد. من و همسرم ستوده، تقریباً هر شب دو- سه ساعت، وقتمان را در کنار سایر فعالیت‌های مربوط به اتحادیه و نهضت آزادی، صرف ویرایش، تصحیح، تنظیم صفحات و طراحی جلد کتاب‌های مجموعه آثار می‌کردیم. هر کتاب قبل از چاپ به تأیید مرحوم دکتر حسن حبیبی می‌رسید و در صورت لزوم، اصلاحات لازم و نهایی توسط ایشان به عمل می‌آمد.

اولین کتاب از مجموعه آثار دکتر علی شریعتی، شش ماه پس از درگذشت او در آذر سال 1356 به نام با مخاطب‌های آشنا چاپ و توزیع شد. کتاب با مخاطب‌های آشنا شامل نامه‌های دکتر به پدر، همسر، فرزندان، خواهران و دوستان هم‌فکرش بود. بعد از این کتاب، تقریباً هر دو ماه یک بار، یک کتاب جدید از مجموعه آثار دکتر شریعتی چاپ و توزیع شد. در آن دوران، کامپیوتر یا به تعبیر فرهنگستان زبان و ادب فارسی «رایانه» وجود نداشت و از این‌رو، ما برای تایپ کتاب اول مجموعه آثار، از ماشین تحریر دستی استفاده کردیم. بعد از چاپ اولین کتاب، دو دستگاه ماشین تحریر برقی تهیه کردیم و بدین‌سبب، کار تایپ و حروف‌چینی مطالب آسان‌تر شد.

دومین کتاب از مجموعه آثار در اسفند سال 1356 در 328 صفحه منتشر شد. نام این کتاب خودسازی انقلابی و شامل مقالات: چگونه ماندن، عرفان، برابری، آزادی، عشق؛ توحید، آزادی؛ خجسته آزادی، خودسازی انقلابی، بر در حق کوفتن حلقه وجود، سلام‌های نماز، حُرّ، شب قدر و معراج و اسراء بود.

کتاب سوم ازمجموعه آثار مرحوم شریعتی به نام ابوذر در 305 صفحه در اردیبهشت سال 1357 منتشر شد. در این کتاب، مجموعه نوشته‌ها و سخنرانی‌های دکتر شریعتی در مورد ابوذر غفاری از یاران رسول خدا^(ص) و از دوستداران علی^(ع) جمع‌آوری شده است.

کتاب چهارم از مجموعه آثار تحت عنوان بازگشت شامل دو دفتر است به نام‌های بازگشت به خویشتن و بازگشت به کدام خویشتن؟ در 477 صفحه در خرداد سال 1357 انتشار یافت.

کتاب پنجم از مجموعه آثار دکتر، ما و اقبال نام گرفت که شامل دو دفتر اقبال؛ مصلح قرن اخیر و ما و اقبال بود. این کتاب در 356 صفحه در آبان سال 1357 منتشر شد.

_ نواب مطلق، محمدمهدی، در جستجوی آرمان‌ها، از تولد تا پایان دوران سفارت (1326 ـ 1362)، ج 1، انتشارات کویر، چ اول و دوم، 1400، ص 240 - 243.

 
تعداد بازدید: 17