«آموزش» در دوره پهلوی؛ چنانکه بود

زهرا رنجبر کرمانی

01 مهر 1402

روزنامه اطلاعات در شماره اول مهر 1342 در گزارشی می‌نویسد:

«با آغاز سال تحصیلی؛ کتاب درسی نیست، کلاس‌ها جا ندارند و دانش‌آموزان سر پا ایستاده‌اند! از ساعت 8 صبح امروز سال تحصیلی 42-43 پس از سه ماه تعطیلات تابستانی با شرکت متجاوز از دومیلیون دانش‌آموز در سراسر کشور آغاز شد. به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید، دکتر خانلری، وزیر فرهنگ، از چند دبستان دخترانه و پسرانه در جنوبی‌ترین نقاط پایتخت دیدن کرد. اولین دبستان که مورد بازدید قرار گرفت دبستان خواجه نظام‌الملک بود که 505 دانش‌آموز ثبت نام کرده بودند، ولی کلاس‌ها گنجایش این تعداد دانش‌آموز را نداشت؛ کلیه کلاس‌ها نصف روز شده بود؛ دانش‌آموزان کلاس‌های سوم و چهارم نیز کتاب نداشتند. در اغلب کلاس‌ها نیز به علت کمبود جا عده‌ای از شاگردان سرپا ایستاده بودند. در دبستان پندار رازی هم در اغلب کلاس‌ها تخته سیاه و نیمکت‌ها شکسته و غیر قابل استفاده بود.»[1]

گفتنی است «در زمانی که درصد قابل ملاحظه‌ای از جمعیت کشور بی‌سواد بود، بخش قابل توجهی از بودجه آموزشی صرف شبکه‌های آموزشی پرهزینه شد. تا سال 1357 و علیرغم وجود سپاه دانش تنها 6 /65 درصد گروه سنی 6 تا 29 ساله می‌توانستند بخوانند و بنویسند: از میان شهریان 9 /81 درصد و از میان روستائیان فقط 48 درصد در این گروه جای داشتند. بر پایه این ارقام و دیگر ارقام رسمی باید نتیجه گرفت که حدود 65 درصد از کل جمعیت و 80 درصد از جمعیت روستایی بالای شش سال احتمالاً هنوز بی‌سواد بودند. از آنجا که سپاه دانش منحصراً به سوادآموزی در نواحی روستایی می‌پرداخت کارنامه فعالیت‌های 15 ساله آن [از 1342تا 1357] بسیار ضعیف بوده است. از جمله ضعف‌های آن باید مبالغ قابل ملاحظه و فزاینده‌ای به حساب آورد که با سرو صدای زیاد برای این طرح کاملاً تبلیغاتی خرج می‌شد. بخش زیادی از بودجه آموزش در نواحی شهری و به‌ویژه شهرهای بزرگ صرف شد و در سال 1352 که انفجار عواید نفت دولت را از خود بی‌خود کرده بود، یکی از اولین رشوه‌های سیاسی چشمگیر که دولت به جمع وسیع‌تر وابستگانش پرداخت، تحصیل رایگان در کلیه مدارس ابتدایی و متوسطه حتی مدارس خصوصی بود، یعنی شهریه‌های سنگینی را که تاکنون گروه‌های با درآمد متوسط و بالا به این مؤسسات آموزشی می‌پرداختند دولت پرداخت کرد. آشکار است که این افزایش قابل ملاحظه بودجه آموزش بر تعداد مدارس و شاگردان نیفزود، بلکه صرفاً کمک خرج دیگری بود به خانواده‌های مرفه.»[2]

پی‌نوشت‌ها:

 
تعداد بازدید: 1043