شناخت ادبیات انقلاب اسلامی

واضح

بیش از سی سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد. گذشته سه دهه که با حوادث و وقایع درنگ‌انگیز همراه بوده است و هر کدام از این حوادث به نوعی انگیزش احساسات را در پی داشته و سبب شده است تا این پدیدۀ عظیم اجتماعی، جریان ادبی مشخصی را به خود اختصاص دهد. ادبیات انقلاب اسلامی به دلیل تنوع، تازگی، تعدد اثرآفرینان، معنامندی و بسترهای بدیع مضمونی، پرورده‌ترین جریان ادبی در تاریخ معاصر محسوب می‌شود. این ادعا را می‌توان با برشمردن نحله‌ها، طرزها، شیوه‌ها، بدعت‌کاری‌ها، ظرایف و خیل چشمگیر نویسندگان و شاعران آن ثابت کرد. در تحقیقی جامع در این رابطه، غلامرضا کافی، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز در کتاب شناخت ادبیات انقلاب اسلامی به بررسی وضعیت شعر، ادبیات داستانی و پژوهش‌های ادبی انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس و معرفی اهالی‌قلم شاخص این حوزه‌ها پرداخته است.
مجموعۀ حاضر گلی از گلزار و اندکی از بسیار است تا دانشجویان ادبیات بتوانند با سرفصل‌ها و کلیات ادبیات انقلاب اسلامی آشنا شوند. این اثر، با هدف ارایه تحلیل جامعی از ادبیات انقلاب اسلامی به دانشجویان، در 7 دفتر با عناوین انقلاب اسلامی ایران و امام‌خمینی(ره)، درآمدی بر ادبیات انقلاب اسلامی، جایگاه شعر در ادبیات انقلاب اسلامی، نثر در ادبیات انقلاب اسلامی، جایگاه نقد در ادبیات انقلاب اسلامی، آشنایی با برخی پژوهش‌های ادبی انقلاب اسلامی و ناموران ادبیات انقلاب اسلامی تدوین شده است.
فهرست مطالب این کتاب در هفت دفتر بدین قرار است:
انقلاب اسلامی ایران و امام خمینی، درآمدی بر ادبیات انقلاب اسلامی، جایگاه شعر در ادبیات انقلاب اسلامی، نثر در ادبیات انقلاب اسلامی، جایگاه نقد در ادبیات انقلاب اسلامی، آشنایی با برخی پژوهش‌های ادبی انقلاب اسلامی، ناموران ادبیات انقلاب اسلامی.
کافی پس از گذری اجمالی بر چگونگی شکل‌گیری نهضت انقلابی ایران به رهبری امام‌خمینی (ره)، جریان‌های شعری پیش از انقلاب را به همراه برخی از نمونه‌ها بیان کرده و به مقایسه آن‌ها با اشعار پس از انقلاب پرداخته است.

وی در بخشی از این فصل نوشته است: حضور شاعران جوان و فراوانی تعداد آنان پس از انقلاب، از ویژگی‌های این دوره [پس از انقلاب اسلامی] است. این در حالی است که پیش از انقلاب، راه بر جوانان بسته بود... با توجه به نو شدن زبان شعر، پس از خطر کردن نیما و نو شدن اندیشه و تفکر مردم پس از انقلاب، شعر این برهه، فرصت خوبی برای نو شدن و پوست انداختن دارد که تا حدودی نیز این امر صورت گرفته است و وجه موجه شعر جنگ و شعر انقلاب، حضور مذهب با مجموعه نمادها، اصطلاحات و واژگان خاص خود است.
بازتاب قیام 15 خرداد سال 1342 در ادبیات معاصر و آغاز ظهور شعارها و اشعار مبارزه‌طلبانه و رشد، تقویت و تثبیت شعر انقلابی در قالب اشعار نو و کلاسیک، بخش‌های پایانی دفتر دوم از کتاب شناخت ادبیات انقلاب اسلامی را شکل داده‌اند.
دفتر سوم این اثر به بررسی جایگاه شعر در ادبیات انقلاب اسلامی اختصاص پیدا کرده و برجستگی‌های ساختاری و معنایی این گونه ادبی را با تکیه بر آثار شاخص و معیارهایی همچون ستم‌ستیزی و حمایت از مظلوم، حضور و بروز مذهب در شعر انقلاب و وضعیت این آثار در قالب‌های مختلف شعری مورد بررسی قرار داده است.
نویسنده در ادامه کتاب شناخت ادبیات انقلاب اسلامی، برای بررسی سیر تکوینی ادبیات داستانی انقلاب اسلامی، نیم‌نگاهی به وضعیت داستان‌نویسی از مشروطه تا دوره کلاسیک‌نویسی (قبل از دهه40) و ادبیات داستانی انقلاب اسلامی داشته و پس از آن، رویارویی این گونه ادبی با 4 موج شور و شعار (از آغاز انقلاب اسلامی تا پذیرش قطعنامه 598)، تجربه‌های تازه، ظهور و ثبوت و ترجمه و برون‌داد ادبیات انقلاب را به تصویر می‌کشد.
بررسی تاثیر انقلاب اسلامی و جنگ‌تحمیلی بر ادبیات داستانی، خاطره‌نگاشته‌ها و خاطره‌نویسی در گستره ادب مقاومت و فرهنگ جبهه و برشی از کتاب خاطرات عزت‌شاهی نوشته محسن کاظمی، بخش دیگری از دفتر چهارم کتاب شناخت ادبیات انقلاب اسلامی را شکل داده‌اند.
در ابتدای صفحه 194 از این کتاب پژوهشی، درباره ویژگی‌های یک اثر ادبی موفق در حوزه دفاع‌مقدس آمده است: در شرایط امروز، قصه‌ها و رمان‌های جنگ، خوانندگان فراوانی دارد. مشروط بر این‌که از قالب و فرم و تکنیک و زیبایی بیانی شایسته‌ای برخوردار باشند و پرورش درستی از حادثه جنگ و به ‌کارگیری متناسبی از تمهیدات لازم داستان‌پردازی، محمل داستان قرار گرفته باشد.
یادداشت‌‌هایی بر چند شعر نوشته منوچهر اکبری ، جمهوری شعر ایران از حمیدرضا شکارسری و نگاهی به داستان دو رهگذر نوشته محمدرضا صفدری، جزء محتوای دفتر پنجم کتاب شناخت ادبیات انقلاب اسلامی هستند.
همچنین معرفی 10 عنوان کتاب تدوینی در حوزه پژوهش‌های ادبی انقلاب اسلامی مانند حماسه‌های همیشه اثر پرویز بیگی حبیب‌آبادی، نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع‌مقدس اثر محمدرضا سنگری و شعر امروز به قلم ساعد باقری، در دفتر ششم این اثر جای گرفته‌اند و در انتها نیز خلاصه‌ای از زندگی‌نامه شاعران، داستان‌نویسان، محققان و منتقدان حوزه ادبیات انقلاب اسلامی منعکس شده‌اند.
کتاب شناخت ادبیات انقلاب اسلامی در قطع وزیری و 308 صفحه، با شمارگان 3 هزار نسخه و بهای 50 هزار ریال، به همت پژوهشگاه علوم و معارف دفاع‌مقدس و بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس در سال 1390 وارد بازار نشر شده است.

 
تعداد بازدید: 4628