حکومت نظانی شیرین - داستان


ساعت از نه گذشته بود و بابا هنوز به خانه نیامده بود.نگرانی و ترس کم‌کم داشت در چشمان مادرم هویدا می‌شد. از شدت اضطراب تندتند توی حیاط، جلوی چشمان منتظر ما قدم می‌زد که دیگر طاقت نیاوردم و گفتم: «مامان میشه اینقدر مثل پاندول ساعت جلوی چشم ما این‌ور و اون‌ور نری سردرد گرفتم. هرجا باشه پیداش می‌شه. بابا که بچه نیست.» مامان که از نگرانی دست‌هایش را به هم می‌فشرد، با صدایی که ترس در آنها دیده می‌شد گفت: «مگه تو بابات رو نمی‌شناسی. نمی‌دونی هرجا بشینه شروع می‌کنه به حرف سیاسی زدن و بحث کردن. اونم تو این شرایط. می‌ترسم زبون سرخش سر سبزش رو به باد داده باشه.یکی دو ساعت دیگه حکومت نظامی شروع میشه. اگر تا اون موقع نیاد...»

پای دروازه آخر دنیا - داستانی بر اساس واقعیت


مانده است شیشه ماشین را پایین بکشد یا بالا ببرد، انگار همه جای دنیا را آتش زده‌اند، هوایی که توی صورتش می‌خورد داغ و بخارآلود است. همیشه توی سیاهی زمستان می‌آمد بندرعباس، هوای بندرعباس توی زمستان خیلی گرم نبود اما این بار به کریم قول داده بود محمود را هم با خودش بیاورد. مطمئن بود کریم از ذوق دیدن محمود هر چه بلا توی زندان به سرش آورده‌اند را فراموش می‌کند، ما نمی‌دانست گرمای بندر اینقدر برای محمود عذاب‌آور می‌شود. طفلک توی بغلش بی‌حال افتاده، زینب هول‌زده به راننده می‌گوید

دارآباد - داستانی از اصلاحات ارضی کرمانشاه


این چندمین بار بود نامه ی دارایی می آمد در خانه اش. اما بیماری لعنتی اش امان نمی داد تا برود و این همه اخطاریه را سروسامان بدهد. آخرین اخطاریه یعنی آخرین فرصت برای داشتن آن چه از گذشته برایش مانده بود. شیشه عقب اوتول را کمی پایین کشید تا بوی گندمزارها را نفس بکشد. پیِ خبرها را از روزنامه و از برادر فرنگ رفته اش می گرفت. بی تاب تر از آن بود بماند و به روی خودش نیاورد. برای رِه ناس - ندیمه اش را می گویم- کاغذ نوشت تا وقت آمدنش، راننده را بفرستدایستگاه دنبالش.

روزی که کشورش تسخیر شد - داستانی زیبا در رابطه با پانزدهم خرداد


برای کل باقر، امام زاده کل کشورش محسوب می شد. امام زاده کوچکی با قبرستان های اطرافش که روی یک تپه بلند در حد فاصل آران و بیدگل واقع شده بود. کل باقر چهل و چند سالی بود که متولی آنجا بود. درست از همان زمان که ارتش رضاخان سردار سپه، در مسیرش به اصفهان و جنوب، یک شب را پایین دست امام زاده اطراق کرد. آن زمان کل باقر شانزده هفده ساله بود که امامزاده را به او سپردند و برایش حقوق و مخارج ناچیزی درنظر گرفتند. امام زاده در جای خیلی خوبی واقع شده بود. درست نوک یک تپه مشرف به آبادی های پایین دست و کنار دست جاده خاکی کاشان به اصفهان.

خون بها - داستانی دیگر در رابطه با اصلاحات ارضی


شازده را همان جایی خاک کردند که داد خون قادر را ریختند. هنوز سیاهی زمستان چهل و یک روی زندگی تمام اهل آبادی سنگینی می کرد. پچ پچ اهل آبادی تنگ هرغروب، داخل قهوه خانه سرجاده دهان به دهان به گوش باد می رسید. باد همان می کرد که باید می کرد. همانطورکه باد خاک می آورد، مسافرهای اتوبوس های گذری هم حرف می آوردند. قهوچی استکان به نعلبکی نچسبانده و سینه استکان به آب جوش گرم نکرده، اسغفرالله بلندی می گفت و به اهل آبادی خیره می شد.

اسکناس های تا نخورده - داستانی کوتاه در رابطه با کاپیتولاسیون


اسکناس های تا نخورده را برای چندمین بار می شمرد . زیپ ساک دستی را باز می کند. پولها را می چپاند داخلش. یک ساعت دیگر با آن مرد که اسمش منصور است قرار دارد . منصور تلفنی به او گفته نصف پول را که بگیرد، ظرف فردا یا پس فردا راه می افتند طرف مرز. باقی پول را قرار است لب مرز ترکیه به او بدهد. منصور را دوستش آرش به او معرفی کرده. آرش را هم همین منصور راهی آن ور آب کرده، اول استانبول، بعد رم و بعد از چند ماه مستقیم لس آنجلس. یکی دو سالی را سختی می کشد. اما بعدش همه چیز خوب می شود. به مملکت یانکی ها که برسد، آرش کمکش خواهد کرد تا بتواند ادامه تحصیل بدهد و کاری پیدا کند. از این خراب شده راحت می شود.

پای کوهی زمین - داستانی کوتاه درباره اصلاحات ارضی


گوشه انبار تاریک ایستاده بود و کاغذ لوله پیچی را در دستش می فشرد. گاه به کاغذ نگاه می کرد و گاه به گوجه و خیارهایی که گوشه انبار، جعبه زده شده بودند. نزدیک تر رفت. یکی از گوجه ها را در دستش گرفت. گوجه در مشتش وا رفت و آب قرمزش از لای انگشتانش سرازیر شد. با کاغذ لوله پیچ، کف دستش را پاک کرد و یاد آن روز توی میدان گاهی افتاد. وقتی همه از صبح، آنجا جمع شده بودند و منتظر اتومبیل حکومتی بودند. چشم ها را تا حد امکان گشاد کرده و به جاده خاکی دوخته بودند.

روشنفکران و انقلاب سفید


در چهارم تیر ماه 1342، یعنی سه هفته پس از سرکوب شورش‌های ضد دولتی، یک متن تبلیغاتی‌ دولتی، در صفحات هفته نامه فردوسی به چاپ رسید. این نوشته در تلاش برای توجیه و تبیین دلایل‌ این شورش‌ها، به (اقبال شاه) به «میلیون‌ها رعیت اسیر و تیره بخت و بی‌پناه و سلب حمایت معظم‌له‌ از مالکان بزرگ و طبقات ممتاز و استثمارگرانی که تاکنون به غلط ارکان استوار و حارسان رژیم‌ شاهنشاهی... قلمداد می‌شدند...» اشاره شده است.

فصلنامه دهم منتشر شد


دهمین فصلنامه اینترنتی پانزدهم خرداد 42 با عنوان «داستان» منتشر شد. فصلنامه اینترنتی پانزدهم خرداد ۴۲ که در انتهای هر فصل منتشر می گردد در چالشی جدید پا به عرصه ادبیات گذاشت و خالق آثاری داستانی در رابطه با حوادث دهه ۱۳۴۰ شد. امید است در شماره های آتی نیز آثاری خواندنی و نو در زمینه ادبیات انقلاب اسلامی منتشر نماییم. آثاری که جایشان در صفحات ادبیات خالی است. باشد که با نگاه های نو به حوادث تاریخی، روشی نوین در شناساندن حقایق به نسل امروز خلق کنیم. روشی موثر، جذاب و البته موثق.

فرایند شکل گیری کاپیتولاسیون و لغو آن در ایران


در پی واگذاری حق قضاوت کنسولی به روسیه و در نتیجه، گسترش روابط اقتصادی و سیاسی میان ایران و دولت‌های غربی در نیمه سده نوزدهم، به تدریج عهدنامه‌هایی در زمینه تجارت، اقامت، دریانوردی و معاهدات سیاسی با نام «عهدنامه مودت» میان ایران و این کشورها بسته شد و بیشتر دولت‌های غربی از امتیاز کاپیتولاسیون در ایران بهره مند شدند.در این مقاله در پی این نیستیم که بدانیم چه کسی و چگونه کاپیتولاسیون را به عنوان یک‌ پدیده حرمت‌شکن،به حیثیت ما تحمیل کرد و چه کسی آن را لغو نمود،بلکه در پی آن هستیم‌ که عوامل تحمیل کاپیتولاسیون را از سوی مغرب زمین بدانیم و دلایل پذیرش آن را در داخل‌ جستجو کنیم.

کاپیتولاسیون و بیگانه ستیزی حضرت امام خمینی (ره)


این مقاله علاوه بر بررسی سابقه کاپیتولاسیون، نگاهی به مبارزات امام خمینی علیه کاپیتولاسیون در سال 1343 دارد. مبارزاتی که در نهایت منجر به دستگیری و تبعید ایشان به ترکیه گردید امام خمینی(ره)در طی نطق تاریخی و در متن اعلامیه صادر شده پیرامون کاپیتولاسیون به بیگانه‌ستیزی در ایران پرداخت و نفی‌ ذلت و قطع دست قدرتهای استعماری و عدم وابستگی اقتصادی خواستار شد و مردم و مراجع‌ خواستار مقابله با اهداف استعماری کاپیتولاسیون گردید و پیامدهای ناشی از مقابله امام‌ خمینی با کاپیتولاسیون به متزلزل نمودن ارکان قدرت پهلوی و همچنین ترور حسنعلی منصورو آمادگی برای مقابله هرچه بیشتر با حرکت‌های پهلوی از سوی مبارزین انقلابی گردید

لغو نهايي کاپيتولاسيون در ايران


واژه کاپيتولاسيون capitulation از کلمه لاتين capitulare مشتق شده به معني انعقاد عهدنامه و قرارداد و يا خود عهدنامه آمده است. اما کاپيتولاسيون در مفهوم عامه حقوقي عبارتست از نظام قضاوت کنسولي و برخي تضمينات و امتيازات و مصونيت هاي قضايي که به موجب تصميمات يکجانبه يا اسناد قضايي ديگر به دول مسيحي در سرزمين هاي غير مسيحي داده مي شد. به اتکاي اين امتياز يک کشور اقتدارات برون مرزي به ضرر کشور ديگري پيدا مي کرد و طبق آن اتباع بيگانه از شمول قوانين جزائي و مدني در قلمرو کشور ميزبان مستثني مي شدند. اين گونه قراردادها را اغلب دولت هاي اروپايي با دولت هاي آسيايي و آفريقايي مي بستند, زيرا دستگاه قضايي اين کشورها را براي حمايت کافي از شهروندان خود صالح نمي دانستند .

روزشمار 15 خرداد قم - نیمه دوم خرداد 1342، روزهای خون و قیام


این شماره از روزشمار 15 خرداد قم، از ساعت سه بامداد روز پانزدهم خرداد آغاز می گردد.همان زمانی که ده‌ها کماندو، چترباز و سرباز گارد، منزل آیت‌الله خمینی را در قم محاصره کرده و سپس داخل منزل شدند و به جستجوی امام پرداختند. آنها برای یافتن ایشان همه حیاط، اتاق‏ها و زیرزمین‏ها را جستجو کردند ولی آیت‌الله خمینی را نیافتند. از این‏رو به ضرب و شتم تنی چند از خدمه منزل- که همانند شب‏های قبل در حیاط بیتوته کرده بودند- برآمدند در همین هنگام آیت‌الله خمینی که در منزل فرزندشان استراحت می‌کردند، به بیرون خانه آمده و خود را اینگونه معرفی کردند: «روح‏الله خمینی منم! چرا اینها را می زنید؟ اینچه رفتار وحشیانه‏ای است؟ چرا مانند دزدان از دیوار به پایین می‏پرید؟». مأموران به سرعت ایشان را به تهران منتقل کرده و در باشگاه افسران جای دادند.

بررسی کلی اصلاحات ارضی


اصلاحات ارضي تغييري است كه دولت در سيستم مالكيت و بهره‌ برداري از زمينهاي كشاورزي ايجاد مي‌كند و در نظامهاي مختلف سياسي به طرق گوناگوني صورت مي‌پذيرد. اصلاحات ارضي علاوه بر علل و عوامل اقتصادي، انگيزه‌هاي سياسي و به تبع آن پيامدهاي سياسي به دنبال دارد. در بسياري از كشورهاي جهان سوم اصلاحات ارضي به معناي گرفتن زمين از مالكين بزرگ و تقسيم آن بين كشاورزان است. اصلاحات ارضي مي‌تواند دلايل اجتماعي داشته باشد و اجراي آن منجر به فروپاشي مناسبات پوسيده و ظالمانه فئودالي شود و از طرفي ممكن است با انگيزه‌هاي سياسي صورت گيرد و قدرت تدافعي دهقانان را بالا ببرد. اما این برنامه در ایران با مشکلاتی اساسی روبرو بود

نگاهی مجدد به لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی


لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی در شرایطی به تصویب رسید كه حكومت پس از فوت‌آیت‌الله بروجردی ـ فروردین 1340ـ تصور می‌كرد نیروی روحانیت از نظر مرجعیت سیاسی رو به ضعف نهاده است. اسدالله علم لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی را در هیئت دولت به تصویب رساند . در این قانون قسم خوردن بر قرآن کریم حذف و همچنین شرط مسلمان بودن نادیده گرفته شده بود.

مواضع سیاسی آیت الله العظمی گلپایگانی(ره) در قبال اقدامات حکومت پهلوی


دولت پهلوی در اواخر دهه 30 تا اوایل دهه 40 کوشید جامعه ایران را از بافت سنتی و مذهبی خارج کرده و کشور را به سمت و سوی مدرنیزاسیون سوق دهد. اولین برنامه اصلاحی رژیم، اصلاحات ارضی بود که در زمان دولت امینی با فشار و الزام آمریکا انجام گرفت و آخرین آن، زمان دولت هویدا به عنوان فروش اقساطی زمین به کشاورزان بود. رژیم پهلوی، پس از رحلت آیت الله بروجردی(ره) به منظور کاستن توان رهبران مذهبی در ایران، به فکر انتقال نهاد مرجعیت از قم به نجف افتاد و بر این اساس، همزمان با ایجاد زمینه های مناسب برای اجرای تغییرات و اصلاحات مورد نظر آمریکا، در جهت تضعیف نهاد مرجعیت پرداخت. آیت الله گلپایگانی همسو با حرکت انقلابی امام(ره)، با سیاست های رژیم پهلوی به مخالفت پرداخت تا آنجا که توسط نیروهای امنیتی شاه چندین بار مورد حمله قرار گرفت و سختی های زیادی را متحمل شد. این مقاله شرحی است بر این مبارزات

جایگاه عاشورا در تكوین انقلاب اسلامی ایران


در طول تاریخ شیعه و پس از غیبت كبری، بسیاری از انقلابیون و عالمان دینی و متعهد، با قیام و مبارزه، احیای دین اسلام را وجهه همت خویش قرار داده­اند كه در این میان، نهضت عاشورا با توجه به ماهیت اسلام­خواهی، اصلاح ­­طلبی و ظلم ­ستیزی­ش همواره الهام­ بخش نهضتهای اسلامی و حركتهای اصلاحی بوده است. انقلاب اسلامی ایران به رهبری و زعامت امام خمینی (ره) را می­توان بارزترین و موفق­ترین انقلاب نشات گرفته از عاشورای حسینی به شمار آورد؛

شعله ها از زیر خاکستر زبانه می کشند- روزشمار محرم خونین 1342 قم ، قسمت اول


قم در محرم سال 1342، کانون شعله هایی شد که از زیر خاکستر سرکوب ساواک زبانه کشیدند و به تمام شهر ها سرایت کردند. کانون قیامی بزرگ که مبدا تغییر تاریخ شد. روزهای آغازین محرم روزهایی بود که مردم و علما برای طوفانی عظیم مهیا می شدند. به مناسبت هم زمانی با ایام عزاداری محرم، پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 در دو مقاله به بررسی روزهای قیام در قم و تبعات آن در کشور می پردازد که مقاله زیر شماره نخست آن است

دو روایت از زندگی و اعدام طیب حاج رضایی


11 آبان ماه سال 1342، طیب حاج رضایی و حاج اسماعیل رضایی به جوخه اعدام رژیم پهلوی سپرده شدند. طیب حاج رضایی که روزگاری از بزن بهادرهای تهران بود، شب هنگام در معرض تیر سربازان قرار می گیرد تا به خاطر حمایت از امام خمینی (ع) که آن سالها آرام آرام نهضت انقلابی خویش را گسترده می نمود، تیرباران شود. اما چه می شود که چنین شخصیتی به گفته خودش، ندیده، خریدار امام (ره) می شود؟! در ادامه دو روایت درباره او را می خوانیم تا بیشتر با جزئیات این رویداد و حواشی زندگی وی آشنا شویم.

نقش محرم در پیروزی انقلاب اسلامی


انقلاب اسلامی پدیده ای بی نظیر میان انقلابهای بزرگ دنیا به شمار می آید. عظمت آن و شكوه حضور یكپارچه مردم برای پی ریزی نظامی الهی، پیش بینی تمامی استراتژیست ها و گزارشگران جهانی و منطقه ای را بر هم زد و آنان را مجبور به كرنش در مقابل انقلاب نمود. قطعا یكی از ویژگی های اصلی انقلاب، رنگ و بوی عاشورایی آن بود كه در به هم زدن معادلات به نفع نیروهای انقلابی تاثیری بسزا داشت.

خاطره آیت‌الله مهدوی کنی از 15 خرداد 42


فصل سوم از کتاب خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی به بیان وقایع مهم زندگی وی در دهه های 40 و 50 هجری شمسی می پردازد.کتاب «خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی» که در سال 1385 توسط غلامرضا خواجه سروی تدوین و منتشر شده است، در 6 فصل به بیان خاطرات و ناگفته های زندگی رئیس مجلس خبرگان پرداخته است. در بخشی از فصل سوم، آیت‌الله مهدوی کنی ماجرای قیام 15 خرداد 42 را روایت می کند که خواندن آن خالی از لطف نیست.

گوشه‌هایی از مبارزات و زندگانی پربرکت آیت‌الله مهدوی کنی


آیت‌الله مهدوی کنی چه در سال1342 در کسوت یک مبارز انقلابی و چه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و جان گرفتن نظام نوپای جمهوری اسلامی همواره در خدمت انقلاب و این نظام مقدس بوده است؛ حضوری موثر که این روزها بیشتر در جایگاه ریاست مجلس خبرگان رهبری خودنمایی می‌کرد، به واقع استراتژی و اهداف انقلاب اسلامی که از سوی “مقام معظم رهبری” طراحی و ترسیم می‌شود با اندیشه و تفکر بزرگانی همچون ایشان هموارتر می‌شد، باشد که فعالان و شخصیت‌های سیاسی در مسیر ارزش‌گذاری‌ها و رسیدن به آرمان‌های پیر فرزانه انقلاب از اندیشه‌های این بزرگوار الهام گیرند. روحش شاد و راهش پررهرو باد.

بازتاب اعدام طیب حاج رضایی در شیراز


در شب روز یازدهم آبان (سال 42 ) به واسطه اعدام طیب حاج رضایی و اسماعیل حاج رضایی از بار‌فروشان میدان تره‌بار تهران که با قیام 15 خرداد همراهی نشان داده بودند، سید عبدالحسین دستغیب سخنرانی خود را که حاکی از تأثر وی بود به کوتاهی برگزار کرد. گزارشگر ساواک بسیاری از شنوندگان را افسرده و ملول توصیف می‌کند و می‌نویسد سید هاشم پسر سید عبدالحسین دستغیب زیاد اندوهناک و درهم بود، همو گزارش می‌دهد که: «چند تن از نمازخوانان بعد از ختم منبر به نماز لیلة الدفن مشغول شدند. به یکی از آنان نزدیک شدم گفت برای طیب نماز وحشت می‌خواند. گفتم لابد دیگران هم عمل شما را می‌کنند؟ جواب داد: آری.»

روزشمار قم - شماره سوم، آرامش قبل از طوفان


شهر قم بدلیل حضور مراجع، علما و روحانیون، و بویژه بدیلی حضور حضرت امام خمینی که بنیانگذار انقلاب اسلامی است، حوادث و وقایع زیادی را به خود دیده است. اعلامیه ها و سخنرانی های انقلابی از شهر قم برمی خواست و رهبران انقلابی طراز اول در قم حضور داشتند. بی جهت نیست که قم را به عنوان مرکز نشر عقاید دینی شناخته اند. حضرت امام خمینی در شهر قم قیام کردند و در قم دستگیر و زندانی شدند و از قم به ترکیه تبعید شدند. و حتی جرقه انقلاب اسلامی ایران با حادثه 19 دی قم رقم زده شد که در نهایت منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد. به دلیل اهمیتی که شهر قم در حوادث انقلابی خصوصا سالهای دهد 1340 داشت، در سلسله مقالات روزشمار انقلاب اسلامی 1341 تا 1343 قم، نگاه جامعی به حوادث سالهای مذکور قم و همچنین حوادث منتج و مرتبط با این حوادث در سراسر کشور می اندازیم. در این شماره از سلسله مقالات کم کم وارد روزهای حساس بهار 1342 می شویم و به مرور حوادث نیمه دوم فروردین و اردیبهشت 1342 در قم می پردازیم

مواضع داخلی و خارجی درباره قیام 15 خرداد


قیام گسترده و بی نظیر مردم در پانزده خرداد، نظر تمامی محافل سیاسی و اجتماعی داخل و خارج از کشور را به خودجلب کرد و هر یک از آنها بنا بر دیدگاه ها و موقعیت خود، نظر و موضعی داشتند. شناخت نظرات و جریان های مختلف به دلیل تحولات بعدی، کمک زیادی به شناخت ماهیت آنها، قدرت درک آنها از قضایا و جریانات کشور می کند، که در ذیل به پاره ای از این نظرات و مواضع پیرامون قیام تاریخی پانزده خرداد، در ابعاد داخلی و خارجی می پردازیم.

از تحریم رأی زنان تا تکریم رأی زنان - بررسی دیدگاه امام خمینی درباره ی حق رأی زنان


بررسی ظاهری و سطحی اندیشه‌ امام خمینی (رحمت الله علیه) درباره‌ی اعطای حق رأی به زنان در دو دوره‌ی پهلوی و جمهوری اسلامی، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی تضاد در آرای ایشان درباره‌ی مشارکت سیاسی زنان باشد؛ چرا که ایشان در سال 1341، در هنگام پیشنهاد لایحه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی، مخالف این کار بودند؛ در حالی که در جمهوری اسلامی از اعطای حق رأی به زنان دفاع می‌کردند. با این حال، بررسی دلایل موضع‌گیری ایشان درباره‌ی اعطای حق رأی به زنان در دو مقطع قبل و بعد از انقلاب اسلامی، این نکته را آشکار می‌کند که نه تنها تضادی در تفکر ایشان وجود ندارد، بلکه تفکر حضرت امام خمینی (رحمت الله علیه) بعد از پیروزی انقلاب درباره‌ی حقوق زنان، تداوم خط فکری ایشان قبل از انقلاب است.

حدیث عاشقی


حدیث عاشقی عنوان کتابی است از مجموعه "دانستنیهای انقلاب برای جوانان"است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی این مجموعه را به جهت گویا سازی تاریخ انقلاب به زبان ساده و به صورت داستانی برای گروه سنی جوانان تهیه دیده است. این اثر به قلم محمد زرگر به رشته تحریر درآمده و به انعکاس گوشه هایی از زندگانی شهید دکتر مفتح اختصاص یافته است.

روزشمار نوروز خونین 1342 قم


شهر قم بدلیل حضور مراجع، علما و روحانیون، و بویژه بدیلی حضور حضرت امام خمینی که بنیانگذار انقلاب اسلامی است، حوادث و وقایع زیادی را به خود دیده است. اعلامیه ها و سخنرانی های انقلابی از شهر قم برمی خواست و رهبران انقلابی طراز اول در قم حضور داشتند. بی جهت نیست که قم را به عنوان مرکز نشر عقاید دینی شناخته اند. حضرت امام خمینی در شهر قم قیام کردند و در قم دستگیر و زندانی شدند و از قم به ترکیه تبعید شدند. و حتی جرقه انقلاب اسلامی ایران با حادثه 19 دی قم رقم زده شد که در نهایت منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد. به دلیل اهمیتی که شهر قم در حوادث انقلابی خصوصا سالهای دهد 1340 داشت، در سلسله مقالات روزشمار انقلاب اسلامی 1341 تا 1343 قم، نگاه جامعی به حوادث سالهای مذکور قم و همچنین حوادث منتج و مرتبط با این حوادث در سراسر کشور می اندازیم. این مقاله دربرگیرنده روزهای پر حادثه نوروز 1342است.

سیرۀ سیاسى امام خمینى، مشى سیاسى امام خمینى پیش از انقلاب اسلامی


از مهمترین ویژگیهاى بارز سیرۀ سیاسى امام خمینى، قاطعیت و شجاعت اوست که همواره از هدفدارى و ایمان به آن سرچشمه مى‏گیرد و این دو از ویژگیهاى تمام پیامبران و مصلحان بزرگ تاریخ بشر قلمداد مى‏گردد. این دو عنصر از عناصر مؤثر در پیروزى انقلاب اسلامى ایران است. در ادامه این نوشتار برجسته ترین ویژگی های سیره سیاسی امام خمینی پیش از انقلاب اسلامی را با هم بررسی می کنیم

زندانیان سیاسی رژیم پهلوی در کلام امام خمینی(ره)


روزی که آیت الله خمینی(ره) در اسفند سال 1341 و در مسجد اعظو خطاب به حاضرین در درس وسایر مردم گفت: کمربندها را محکم ببندید برای حبس، برای سربازی رفتن، برای ناسزا شنیدن، نترسید، هیچکس باور نداشت که هجده سال بعد انقلابی عظیم در نتیجه همان سختی ها به ثمر بنشیند. موزه عبرت ایران، در کتابی با عنوان « زندانیان سیاسی رژیم پهلوی در کلام امام خمینی(ره)» به بیان سخنان و توصیه‌هایی از امام خمینی درباره زندان, و زندانیان سیاسی رژیم پهلوی در سالهای مختلف – از سال 1341 تا سال 1358 ـ پرداخته است. این کتاب خصوصا به این دلیل جالب توجه است که بسیاری از این سخنرانی ها در همان سالهای 1341 تا 1343 انجام شده اند

برگی از تاریخ- نطق آتشین امام در شروع سال تحصیلی حوزه های علمیه در شهریور 43


در حالیکه رقابت انتخاباتى کاندیداهاى ریاست جمهورى آمریکا در شهریور 1343 همچون گذشته در مطبوعات ایران حتى در صفحات اصلى و تیترها انعکاس وسیعى یافته بود ـ این امر خود نشان از وابستگى رژیم شاه به سیاستهاى کاخ سفید داشت ـ شاه در ایران مى کوشید به رئیس جمهور آینده آمریکا اطمینان دهد که جنبش 15 خرداد سرکوب شده است و زمینه براى اجراى رفرم آمریکایى انقلاب شاه و ملت و احیاى لایحه کاپیتولاسیون از هر جهت فراهم است. اما در همین حال و هوا، امام خمینى (س) در اولین روز آغاز درسهاى حوزۀ علمیه قم ـ 18 شهریور 1343 و در شرایطى که چند ماهى بیش از آزادى ایشان نمى گذشت ـ نطق خویش را به تبیین شرایط دردناک جامعه اسلامى و افشاى وابستگى شاه و رژیم اشغالگر قدس و طرح اخیر رژیم (تغییر سوگندنامه ارتش) اختصاص دادند.

روزشمار سال 1341 قم


شهر قم بدلیل حضور مراجع، علما و روحانیون، و بویژه بدیلی حضور حضرت امام خمینی که بنیانگذار انقلاب اسلامی است، حوادث و وقایع زیادی را به خود دیده است. اعلامیه ها و سخنرانی های انقلابی از شهر قم برمی خواست و رهبران انقلابی طراز اول در قم حضور داشتند. بی جهت نیست که قم را به عنوان مرکز نشر عقاید دینی شناخته اند. حضرت امام خمینی در شهر قم قیام کردند و در قم دستگیر و زندانی شدند و از قم به ترکیه تبعید شدند. و حتی جرقه انقلاب اسلامی ایران با حادثه 19 دی قم رقم زده شد که در نهایت منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد. به دلیل اهمیتی که شهر قم در حوادث انقلابی خصوصا سالهای دهد 1340 داشت، در سلسله مقالات روزشمار انقلاب اسلامی 1341 تا 1343 قم، نگاه جامعی به حوادث سالهای مذکور قم و همچنین حوادث منتج و مرتبط با این حوادث در سراسر کشور می اندازیم. این مقاله دربرگیرنده حوادث سال ۱۳۴۱ است.

تمام اتفاقات 1340 تا 1343 در یک نگاه


دهه‌ی 1340 ش، سال‌هایی سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر ایران محسوب می‌شود. نفوذ آمریکا در ایران که پس از کودتای 28 مرداد فزونی یافته بود، تمامیت سیاسی،‌دینی و فرهنگی ایران را نشانه رفته و در صدد نابودی استقلال ایران در همه‌ی زمینه‌ها بود. در آن شرایط که آمریکا و اسرائیل به همراه عوامل داخلی خود، ‌نظیر فرقه‌ی ضاله‌ی بهائیت، با طرح‌هایی نظیر انجمن‌های ایالتی و ولایتی، به میدان آمده بودند، قاطبه‌ی مردم که ذلت ایران را برنمی‌تابیدند، به رهبری امام، راه مقابله را در قیامی عاشورایی دیدند.

نگاهی به زندگی آیت الله طالقانی


آیت‌الله سیدمحمود طالقانی عالم مبارز و مفسر برجسته قرآن کریم روز چهارم ربیع‌الاول 1329 ق در یکی از روستاهای طالقان دیده به جهان گشود. در سنین نوجوانی خواندن، نوشتن و مقدمات را نزد پدرش آیت‌الله سیدابوالحسن طالقانی فرارگفت و سپس برای فراگیری تحصیلات حوزوی رهسپار حوزه علمیه قم شد. نخست در مدرسه رضویه و سپس در مدرسه فیضیه ساکن شد و در آنجا از درس مدرسانی چون سیدمحمد حجت و سیدمحمدتقی خوانساری استفاده کرد. پس از آن به نجف اشرف رفت و در درس شیخ محمدحسین غروی و آقا ضیاءالدین عراقی حاضر شد و مدتی بعد به قم بازگشت..

همراه با روای سربداران



وقتی حوادث تابستان 1342 را ورق می زنیم، با حوادثی مهم و برجسته روبرو می شویم که ظلم است اگر از آنها سهل انگارانه عبور کنیم. حوادثی که سرنوشت ده ها و شاید صدها خانواده را تغییر داد و در دل خود سالها اضطراب و نگرانی را برای درگیر شدگان به همراه داشت. روی سخن ما در اینجا با بازاریان و شخصیت های مردمی است که اگرچه در کتابهای تاریخ نهایتا میهمان چند سطر از قلم بوده اند، اما قصه رشادتهایشان همچون افسانه، در دل و دهان مردم کوچه و بازار می چرخد و نقل می شود. کسانی که خودجوش برخواستند. نه انگیزه مادی پشت سر آنها بود و نه تشکلی مشوقشان بود. اینها در روز پانزدهم خرداد 1342 به محض شنیدن خبر دستگیری امام خمینی (ره) به خیابان ها ریختند و فریاد اعتراض برآوردند و ذره ذره جمع شدند تا همچون دریایی از خشم و شور، کوچه های شهر را در خود غرق کنند. و به راستی که نام سربدارن کوچه و بازار برازنده آنهاست. ما در این رابطه نشستی داشتیم با نویسنده کهنسال کتاب «سربداران کوچه و بازار».

تابستان 1343 از نگاه نویسنده روزشمار


در این مصاحبه قصد داریم به یکی از تابستانهای ظاهرا بی حاشیه در سالهای آغازین نهضت سر بزنیم. فصلی که در کمال آرامش ظاهری، آبستن تحرکات و حوادثی بود که در فصل بعد زاده شدند. مقصد قلم ما تابستان 1343 است. و همانطور که اشاره شد، اگرچه در این فصل، حادثه چشمگیری در سطح کشور به وقوع نپیوست، اما نهضت روحانیون در دل خود، در حال تدارک خروش دیگری علیه پهلوی ها بود. خروشی که در پائیز همان سال و با تصویب لایحه کاپیتولاسیون به وقوع پیوست. در ادامه مصاحبه، آقای سید محمد صادق فیض ما را با حوادث تاریخی آن دوره و همچنین نحوه استخراج این حوادث از تاریکخانه تاریخ آشنا می کنند.

دستگیری علما بعد از قیام 15 خرداد


سخنرانی آیت الله خمینی در عصر عاشورا سال 42 و فعالیت سیاسی روحانیون انقلابی سبب شد که سران رژیم تصمیم گرفتند ایشان و تعدادی از روحانیون مبارز را در سطح کشور بازداشت و محاکمه نمایند. به این منظور در شب 15 خرداد ساعت 4 صبح نیروهای امنیتی و انتظامی پس از محاصره منزل آیت الله خمینی، ایشان را دستگیر، و به تهران منتقل کردند و به دنبال ایشان، شخصیت های برجسته دیگر را در شهرهای مختلف کشور از جمله حجت الاسلام فلسفی در تهران، آیت الله قمی در مشهد، آیت الله محلاتی و آیت الله عبدالحسین دستغیب در شیراز و چند تن از علما و وعاظ تبریز بازداشت شدند. در این پژوهش در خصوص چگونگی دستگیری علما و وعاظ تا آزادی آنان کنکاش شده است.

شناخت ادبیات انقلاب اسلامی


ادبیات انقلاب اسلامی به دلیل تنوع، تازگی، تعدد اثرآفرینان، معنامندی و بسترهای بدیع مضمونی، پرورده‌ترین جریان ادبی در تاریخ معاصر محسوب می‌شود. این ادعا را می‌توان با برشمردن نحله‌ها، طرزها، شیوه‌ها، بدعت‌کاری‌ها، ظرایف و خیل چشمگیر نویسندگان و شاعران آن ثابت کرد. در تحقیقی جامع در این رابطه، غلامرضا کافی، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز در کتاب شناخت ادبیات انقلاب اسلامی به بررسی وضعیت شعر، ادبیات داستانی و پژوهش‌های ادبی انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس و معرفی اهالی‌قلم شاخص این حوزه‌ها پرداخته است.

یادگارهای ماندنی آیت‌الله مکارم شیرازی از زندان در تابستان 1342


سخنرانی‌های پرشور عاشورا 1342 منجر به دستگیری گروهی از روحانیون مبارز شد. به گزارش ساواک، در شب 15 خرداد 1342 «بیست نفر از وعاظ که در چند روز اخیر ایام سوگواری در منابر مردم را تحریک بر علیه امنیت کشور کرده‌اند توسط مامورین شهربانی و ساواک بازداشت شدند؛ از جمله آقایان ناصر مکارم شیرازی، مرتضی مطهری، عباسعلی اسلامی، محمدتقی فلسفی، سیدعبدالکریم هاشمی نژاد و...» روز بعد نیز امام خمینی و عده دیگری از روحانیون دستگیر شدند. آیت‌الله مکارم شیرازی که در شب 15خرداد1342 بازداشت شده بود، در زندان نیز دست از قلم برنداشت. برخی از یادداشتهای ایشان که به عنوان یادگار زندان برای دوستان زندانی نگاشت بسیار خواندنی هستند که در این مقاله به آنها می پردازیم.

چالشی نو در باب مهاجرت علما در تابستان 1342



در تاریخ معاصر ایران هم بارها شاهد مهاجرت علما به منظور تقویت اسلام و نوعی مقابله با نظام سیاسی حاکم بوده‌ایم. مهاجرت صغری و کبری در دوران مشروطیت و همچنین مهاجرت علما به تهران که در سال 1342شمسی اتفاق افتاد، ‌از این دسته‌اند. در این مقاله با نگاهی متفاوت جریانات مرتبط به مهاجرت علما به تهران در تابستان 1342 را واکاوی می کند. مهاجرتی که در پی انتشار خبر دستگیری امام خمینی (ره) و تعدادی از علمای طراز اول کشور صورت پذیرفت و سه الی چهارماه ادامه پیدا کرد.

تدوین طرح تفصیلی جایزه کتاب سال امام خمینی(ره)


طرح تفصیلی پیشنهادی برای جایزه کتاب سال امام خمینی(ره) شامل هدف طرح، اساسنامه و آیین نامه اجرایی و ارکان جایزه در حال تدوین است. محمد جواد مرادی‌نیا، رئیس مرکز ایران شناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به این پرسش که جایزه کتاب سال امام خمینی(ره) هم اکنون در چه مرحله ای قرار دارد گفت: در حال حاضر بنده به دستور رئیس سازمان در حال تدوین طرح تفصیلی پیشنهادی شامل هدف طرح، اساسنامه اجرایی، آیین نامه اجرایی و ارکان جایزه هستم.

فصلنامه (تابستان) منتشر شد


نهمین فصلنامه اینترنتی پانزدهم خرداد 42 با عنوان «تابستان» منتشر شد. این شماره دربرگیرنده مقالات خاطرات و گفتگوهایی است که به حوادثی همچون دستگیری ها و زندان های تابستان 1342 و همچنین تلاش های دولت پهلوی برای تثبیت آرامش ظاهری در تابستان سال 1343 می پردازد. در این شماره می خوانیم: آیت الله خمینی از تدارک تبعید تا آزادی، چالشی نو در باب مهاجرت علما در تابستان 1342، یادگارهای ماندنی آیت‌الله مکارم شیرازی از زندان در تابستان 1342، دستگیری علما بعد از قیام 15 خرداد ، همراه با روای سربداران، تابستان 1343 به روایت راوی و نگاهی به زندگی آیت الله طالقانی

خاطرات حجت الاسلام جعفری اصفهانی


تاریخ انقلاب‌های جهان همواره مرهون تلاش‌های بی‌دریغ مبارزان آن انقلاب می باشد که با جانبازی تمام، نیروهای سبب‌ساز را به خدمت آرمان‌های خود گرفته و تا به پیروزی برسند. کتابی که در این مقاله به آن می پردازیم،با عنوان خاطرات حجت الاسلام جعفری اصفهانی، دربرگیرنده خاطرات و فعالیت‌های سیاسی حجت‌الاسلام جعفری اصفهانی یکی از فعالان نهضت امام خمینی است که به صورت مصاحبه تهیه و به همت ابراهیم عباسی در پنج فصل و 268 صفحه تدوین گردیده است.مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز نشر این کتاب را در تابستان 1386 به عهده گرفت

انتشار مجلدات 12 و 13 روزشمار انقلاب اسلامی


مجلدات 12 و 13 روزشمار انقلاب اسلامی با کارشناسی هدایت‌الله بهبودی و نگارش علیان‌نژاد منتشر شدند. از آنجا که تحولات سياسى گسترده ايران در اواخر دى ماه 1357 بسیار زیاد بودند، یک جلد از روزشمار انقلاب اسلامى (جلد12) به دوره تاريخى 27 تا 30 دى 1357 اختصاص يافت و مجلد بعدی یعنی جلد سیزدهم روزشمار انقلاب اسلامی به تحولات سیاسی گسترده ایران طی روزهای اول تا چهارم بهمن 1357 می‌پردازد. جزئیات این اطلاعات را در ادامه خبر مرور می کنیم.

حضور پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 در دومین نمایشگاه رسانه های دیجیتال انقلاب اسلامی


دومین نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال انقلاب اسلامی از امروز یکم شهریور، به مدت یک هفته در محل بوستان گفت‌وگو آغاز به کار می‌کند. امروز به مناسبت مراسم افتتاحیه این نمایشگاه فعالان عرصه مجازی و برخی از کشوری حضور خواهند داشت.از جمله این مسئولان حسین یکتا مدیر بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیا، حجت الاسلام غلامی مدیرموسسه صدرا، عزت الله ضرغامی رئیس سازمان صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، حمیدرضا مقدم فر معاون فرهنگی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، غلامعلی حدادعادل و صفار هرندی هستند. گفتنی است دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 هم در این نمایشگاه حضور دارند

مستندی درباره زندگی و مبارزات شهید طیب حاج رضایی


مستندی درباره زندگی و مبارزات انقلابی شهید طیب حاج رضایی ساخته می‌شود. احمد کشاورز درباره داستان این مستند به سایت سوره سینما گفت: در این مستند به نحوه زندگی و ویژگی‌های اخلاقی طیب می‌پردازیم. در ادامه نیز به نقش این شخصیت در جریانات انقلاب و وقایع ۱۵ خرداد 1342 خواهیم پرداخت. سعی کردیم تا با گفت‌وگو با بستگان و خانواده او جنبه زندگی خانوادگی و روزانه طیب را پررنگ تر به تصویر بکشیم.

زندگی و مبارزات آیت الله شهید سید عبدالحسین دستغیب به روایت اسناد و خاطرات


انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی،کتاب«زندگی و مبارزات آیت الله شهید سید عبدالحسین دستغیب به روایت اسناد و خاطرات» را در هشتمین روز دهه فجر 1392 منتشر کرد. این کتاب تدوین مشترک حمید سفیدگر شهانقی و محمد چغایی اراکی است و در دو بخش تنظیم شده که با تأکید بر اسناد به جا مانده از سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) و خاطرات نزدیکان آیت‌الله دستغیب و مبارزان انقلابی شیراز شکل گرفته است.

یاران امام به روایت اسناد ساواک 49 - آیت الله کفعمی خراسانی


چهل و نهمین جلد از مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک به اسناد مبارزاتی آیت الله محمد کفعمی خراسانی می پردازد که در پرونده های انفرادی ایشان و افراد مرتبط با وی در مرکز اسناد ساواک کشف شده است. اسناد گردآوری شده در این کتاب به فعالیت های اجتماعی و مبارزات سیاسی آیت الله شیخ محمد کفعمی خراسانی از سوم خرداد 1332 تا پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته است. این اسناد بخشی از مبارزات آیت الله کفعمی خراسانی را شامل می شود که بر اثر علنی شدن مبارزه و در برخی موارد لو رفتن اطلاعات از دید ساواک مخفی نمانده است

شعر سیاسی در دوره پهلوی دوم


یكی از شیوه های ابراز نظر در مورد قدرت و نظام سیاسی در دوره پهلوی دوم، سرودن شعر بود. از آن جایی كه اختناق حاكم بر جامعه اجازه اعتراض و اظهار نظر صریح را نمی داد، بسیاری از افراد با استفاده از صنایع ادبی، چون كنایه و ایهام و … در قالب شعر، مخالفت خویش را با وضعیت موجود اعلام می كردند. از طرف دیگر تعدادی از طرفداران رژیم پهلوی نیز بوسیله شعر به تعریف از این رژیم می پرداختند. کتاب «شعر سیاسی در دوره پهلوی دوم» اثری است که به همین موضوع پرداخته واشعار مخالفین و موافقین رژیم پهلوی را با توجه به مبانی فكری آنها، مطرح كرده و مضامین و معانی هر كدام را مورد بحث قرار داده است.

امام خمینی(ره)، از پادگان عشرت آباد تا قیطریه


در این مقاله به اقدامات متقابل امام خمینی و حکومت پهلوی در تابستان 1342 از جمله؛ زندانی شدن امام خمینی در عشرت آباد، تصمیم ‌ساواک برای تبعید امام خمینی به سنندج، نامه ‌امام خمینی از زندان عشرت‌آباد به سیدمحمدصادق روحانی، انتقال امام خمینی به خانه‌ای در داودیه تهران، انعکاس گسترده خبر آزادی امام خمینی، با خبر شدن امام خمینی از کشتار 15 خرداد و اظهار تأسف شدید ایشان، شادمانی بازاریان با نصب چراغ، پرچم و تصاویر امام خمینی بر سر در مغازه‌های خود و انتقال امام خمینی را به منزلی در قیطریه پرداخته شده است

شماره 39 فصلنامه 15 خرداد منتشر گردید


شماره 39 فصلنامه 15 خرداد با تاریخ انتشار بهار 1393 در 460 صفحه از طرف بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی منتشر شد. این شماره با عناوینی مانند «نهضت 15 خرداد و داستان ریش و ریشه» از مظفر نامدار، «معمای میلانی؛ نقدی بر مبانی تاریخ‌نگاری و گزاره‌های تاریخی ادعایی عباس میلانی در كتاب معمای هویدا» از سهراب مقدمی شهیدانی، «مهاجرت یهودیان ایران به فلسطین با تكیه بر دوره حكومت پهلوی اول» از اعظم علی‌اصفهانی و مهدی الهیاری‌بیك، «بررسی نقش مردم جهرم در قیام 15 خرداد 1342» از وحید كارگر جهرمی و «نهضت 15 خرداد 1342 از زبان شاهدان عینی در پیشوای ورامین و آران و بیدگل» تدوین شده است.

نگاهی به زندگی آيت الله سيد حسن طباطبائي قمي


آيت الله سيد حسن طباطبائي قمي فرزند ارشد آيت العظمي حاج آقا سيد حسين طباطبائي قمي از آيات عظام و علماي مبارزي بود كه در دوران سلطنت رضا خان نقش مهمي در مخالفت با اعمال و اقدامات ضد اسلامي و ديني رژيم پهلوي داشت. وي در آخرين دهه قرن پيش در شهر نجف به دنيا آمد. درجواني به همراه پدرش كه به درخواست اهالي خراسان و سفارش ميرزا محمد تقي خان شيرازي بود، به مشهد مهاجرت نمود و تحصيلات خويش را در آن شهر آغاز نمود...

قاصد مراد


در این نوشتار قصد داریم به معرفی یکی از آثار طرح «تاریخ انقلاب اسلامی به زبان ساده» بپردازیم که در مرکز اسناد انقلاب اسلامی تحت عنوان «دانستنی های انقلاب اسلامی برای جوانان» تهیه شده است. قاصد مراد، زندگینامه داستانی شهید مهدی عراقی است که به تالیف نادره عزیزی نیک در تابستان 1388 برای اولین بار راهی بازار نشر گردید. كتاب حاضر، كه بر پايه مستندات تاريخي و نثر ادبي ـ داستاني براي گروه سني جوانان تدوين يافته، حاوي زندگي‌نامه شهيد «محمدمهدي عراقي» است. در اين روايت داستاني 34 سال مبارزه سياسي و اجتماعي عراقي و همراهي‌اش با امام خميني (ره)، به تصوير كشيده شده است.

مجلس شورای ملی (دوره های بیست و یکم تا بیست و چهارم)


کتاب مجلس شورای ملی (دوره های بیست و یکم تا بیست و چهارم) نوشته محمد مروار، پژوهشی است جامع درباره دوره های مختلف مجلس از انقلاب مشروطه تا پایان دوران حکومت پهلوی و البته نگارنده نقطه عطف پژوهش خود را دوره های بیست و یکم تا بیست و چهارم مجلس شورای ملی قرار داده است چرا که محمدرضاشاه در دوره های بیست و یکم تا بیست و چهارم مجلس، از طرفی بر ضرورت تحقق دموکراسی غربی تاکید داشت و از طرف دیگر می‌خواست خود را پادشاهی مقتدر و سنت‌گرا نشان دهد؛ بنابراين پایبندی چندانی به اصول پارلمانتاریستی نشان نمی‌داد.

عیدانه پانزدهم خرداد


در کشور اسلامی ایران، عید فطر یکی از مهم ترین مناسبت های مذهبی است که به نوعی نماد وحدت و همدلی مسلمانان نیز محسوب می شود. برپایی نماز جماعت عید سعید فطر نقطه عطف این وحدت و یکرنگی است. در این مقاله قصد داریم، نگاهی به روزهای منتهی به عید سعید فطر در سالهای 1340 تا 1343 و همچنین روزهای اول و دوم شوال در این سالها بیاندازیم. سالهایی که کم کم مردم به فکر همدلی و اتفاق مستحکم دیگری افتادند و به رهبری روحانیت، نهضتی را آغاز کردند که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 گردید.

نقش روحانیون و بازاریان در انقلاب اسلامی


نقش روحانیون و همکاران نزدیک آنان، یعنی بازاریان، با توجه به عدم برجستگی آنان در سالهای قبل از سال 1978 و آنگاه نقش بزرگ آنان در حوادث این سال، اهمیت ویژه ای دارد . بدون تردید، در جریان سالهای اخیر نوعی احیاء احساسات مذهبی در جریان بوده است ولی اگر حوادث سال 1978 را بر اساس معیارهای مطلق مذهبی تجزیه و تحلیل کنیم یا مفهوم «انقلاب اسلامی» را بنحوی که رهبران مذهبی مطرح می کنند بپذیریم، مسلما کاری گمراه کننده کرده ایم . چنین تعیین خصوصیتی درست بهمان شکل که شاه مخالفان خود را «مرتجعین مذهبی» می نامید، باعث ابهام در تجزیه و تحلیل عوامل مادی بسیار عمیق، یعنی عوامل اجتماعی و اقتصادی، می شود که زیر بنای این جنبش و ماهیت خاص ائتلاف طبقاتی موجود در آن را تشکیل می دهد

جریان‌شناسی تاریخ معاصر از نهضت مشروطه تا انقلاب اسلامی


باشگاه فکر و اندیشه انقلاب اسلامی خراسان رضوی پس از برگزاری دوره‌های سبک زندگی، تمدن سازی و اندیشه ورزی، تابستان امسال با چند دوره دیگر میزبان فعالان و مدیران فرهنگی و اجتماعی خراسان رضوی خواهد بود. پانزدهم خرداد ۴۲ به نقل از سایت قاصدنیوز، دوره های آموزشی «والفجر» در سه محور جریان‌شناسی سیاسی تاریخ صدر اسلام، جریان شناسی تحلیلی تاریخ معاصر و بررسی مبانی و اندیشه انقلاب اسلامی پس از ماه مبارک رمضان در مشهدمقدس برگزار خواهد شد.

پژوهش نامه انقلاب اسلامی ایران - جلد اول


انقلاب اسلامی ایران با ویژگی منحصر به فرد خود (عنصر مذهب و روحانیت) ، انقلابی متفاوت و شاخص است. نهضت ضد رژیم پهلوی از ابتدا در اعتراض به عملکرد غیراسلامی شاه شکل گرفت و اوج نهضت اسلامی در مساجد، حسینیه ها و هیأت های مذهبی بازسازی شد. در این نهضت مرجعیت شیعه از یک سو با توده مردم مسلمان در تماس بوده و از طرف دیگر پرچمدار مبارزه فکری، فرهنگی و سیاسی در مقابل رژیم پهلوی به حساب می آمد. از این رو موسسه خانه کتاب "پژوهشنامه انقلاب اسلامی ایران" را در 3 جلد به کوشش مجتبی سلطانی احمدی و رحیم نیکبخت میرکوهی منتشر نموده که در اینجا جلد اول آن را مرور می کنیم.

مفاخر اسلام - جلد سیزدهم (معاصران)


کتاب پیش رو، ویرایش دوم از جلد سیزدهم مجموعه «مفاخر اسلام» به قلم مرحوم علی دوانی است که پس از گذشت بیش از یک سال از انتشار چاپ اول، مجددا توسط فرزند ایشان، آقای محمد حسن رجبی (دوانی) ویرایش گردیده و در پائیز 1388 در دسترس خوانندگان قرار گرفت. شمارگان چاپ اول، در اختیار «ستاد نکوداشت نخستین سالگرد درگذشت استاد علی دوانی» قرار گرفت که در آن مراسم (قم: دی 1386)، میان میهمانان و شرکت کنندگان در کنگره توزیع شد و انتشار عام نیافت.

امام خميني از بازداشت تا آزادي


از 15 خرداد 1342 تا 15 فروردين 1343، امام خميني به مدت 10 ماه در بازداشت و حصر رژيم شاه بودند. امام اين مدت را در 5 نقطه گذراندند كه عبارتند از: زندان باشگاه افسران، زندان قصر، زندان عشرت‌آباد، منزلي متعلق به ساواك در داووديه تهران و منزل ديگري در قيطريه. طي اين مدت حكومت شاه با دردسرهاي فراواني مواجه بود. اين دردسرها اشكال گوناگوني داشت. در اين مدت واكنش‌هاي گسترده‌اي از سوي شخصيت‌ها و مجامع روحاني نسبت به بازداشت امام و ساير زندانيان سياسي 15 خرداد ظاهر شد.

سرکوبی که نتیجه عکس داد


آنچه در پی می آید گفت‌و‌گویی است که پیشینه(پایگاه عبرت‌پژوهی تاریخی) با جناب آقای دکترمحمدمهدی مرادی خلج، استادیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه شیراز، درباره زمینه‌ها، بسترها و پیامدهای قیام پانزدهم خرداد انجام داده است. در این گفت و گو، هم عوامل و زمینه های ایجاد قیام پانزدهم خرداد تحت بررسی قرار می گیرند و هم پیامدهای این قیام بزرگ پیش روی خواننده قرار می گیرند

بهائیت پاد جنبشِ تجدید حیات ملت ایران


کتاب «بهائیت پاد جنبشِ تجدید حیات ملت ایران» پژوهشی تاریخی ، سیاسی ، در باره سه فرقه برآمده در تاریخ معاصر ایران یعنی شیخیه ، بابیه و بهائیه است. از جمله مسائلی که در این کتاب مطرح شده و مستقیما با حوزه مطالعاتی 15 خرداد و سالهای آغازین نهضت ارتباط دارند بررسی رجال بهائیان درحکومت پهلوی، واکنش های علما، شخصیت ها، نویسندگان، انجمن ها، نشریات و مردم دربرابر فعالیت های تبلیغی و عملی بابیها و بهائیان و مبارزه امام خمینی (ره) با این گروه است. مباحثی که فصول هفتم تا نهم کتاب را به خود منحصر کرده اند و 264 صفحه را در بر می گیرد.

درباره‌ی مستند «از نیمه خرداد...»


مصطفی قاسملو سال 84 به تشویق حسین محمودیان، کارگردانیِ تک‌برنامه‌ای را به عهده گرفت. این برنامه مورد استقبال قرار گرفت و نامش هم به پیشنهاد حسین محمودیان «از نیمه خرداد...» شد. به اصرار سید محمد آوینی، این تک‌برنامه به شکل مجموعه درآمد که در نهایت مجموعه 5 قسمتی مستند «از نیمه خرداد...» ساخته شد. سپس 18 برنامه به نام «نهضت امام (ره)» را کار کرد که این مجموعه نیز بسیار استقبال و به چندین زبان مختلف دوبله و بارها از تلویزیون پخش شد. وی در گفت‌وگوی پیش‌رو از سیر ساخت مجموعه «از نیمه خرداد...» گفته است.

پژوهش نامه انقلاب اسلامی ایران - جلد دوم


پژوهشنامه انقلاب اسلامی در سه مجلد به کوشش مجتبی سلطانی احمدی و رحیم نیکبخت میرکوهی به نگارش درآمده است. این مجموعه به گردآوری تعدادی از مقالات تلاشگران و دانش آموختگان، نویسندگان و پژوهشگران در زمینه انقلاب اسلامی در سراسر کشور پرداخته است. در این نوشتار به بررسی دفتر دوم این مجموعه می پردازیم که با مجموع 32 مقاله در دو فصل در سال 1392 با 682 صفحه و 1000 نسخه توسط مؤسسه خانه کتاب منتشر گردیده است.

تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی


کتاب "تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی"در اواخر سال 1389، توسط انتشارات قشقایی شیراز منتشر شد و در نمایشگاه بزرگ کتاب شیراز در سال 1390 از آن رونمایی گردید. این کتاب که با هدف آشنایی بیشتر مردم با آیین زندگی ایل قشقایی منتشر شده، به قلم نوروز درداری نگارش شده است و کتابی است که به تمام سنتها، آداب ورسوم، تاریخچه و پیشینه، فرهنگ ورسوم مهاجرت ایل قشقایی پرداخته است. این کتاب نگاه جامعی به تاریخ ایل قشقایی در دوره پهلوی خصوصا پهلوی دوم دارد

اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)


پرداختن به اندیشه سیاسی امام خمینی از آن رو اهمیت دارد که ایشان بنیان جامعه و نظامی سیاسی ای را پی ریخت که در آن دین و معرفت در صدر نشانده شد و از دل آن نظامی برآمد که داعیه اصلی آن دینداری و دین ورزی و به سعادت رساندن انسان معاصر در جهان کنونی است. نگاه ژرف امام خمینی در ربع آخر قرن بیستم توانست بار دیگر چشمان آدمیان را بر روی دین و معنویت گشوده و توجه آنها را به تاثیر دیانت و معنویت بر سیاست ورزی فراخواند. لذا تامل در اندیشه سیاسی امام خمینی می تواند برای بسیاری وی به ویِزه نسل نو، که دوران حیات امام خمینی را درک نکرده اند، جالب و آموزنده باشد و مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در کتاب اندیشه سیاسی امام خمینی – که در سال 1392 منتشر گردید - به همین مهم پرداخته است.

مهاجرت به تهران


قتل عام و سرکوب شدید قیام 15 خرداد به همراه بازداشت امام خمینی و دیگر علما توسط رِژیم شاه، که خود نشان از رویارویی آشکار حکومت با نیروهای مذهبی به‌ویژه بعد از کشتار مدرسه‌ی فیضیه داشت، واکنش‌های زیادی را در داخل و خارج از ایران نسبت به این وقایع برانگیخت؛ روحانیون و حوزه‌های علمیه داخل و خارج از کشور در صدر این واکنش‌ها، به طرق مختلف، اعتراض خود را به اقدامات رژیم نشان دادند و خواستار آزادی امام خمینی و دیگر علما شدند. نوشتار حاضر به بررسی چگونگی این واکنش‌ها اختصاص دارد و نحوه‌ی برخورد علما و نیروهای مذهبی داخل و خارج از کشور را در جریان حوادث 15 خرداد 1342 مورد بررسی قرار داده است.

گزارشی از مراسم رونمایی دو کتاب


مراسم رونمایی از دو کتاب «خاندان امام خمینی(ره)» و «خاندان امام خمینی (ره) به روایت اسناد» در قالب همایشی با عنوان بازشناسی اندیشه فرهنگی حضرت امام خمینی (ره) ظهر 31 خرداد 1393 در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد و حجت‌الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی، فرزند مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمین سیداحمد خمینی از این دو کتاب نوشته محمد جواد مرادی‌نیا و چاپ دانشگاه آزاد اسلامی رونمایی کرد. ادامه خبر گزارشی است از این مراسم.

دستگيري‌ امام‌ خميني(ره) و مهاجرت‌ علما به‌ تهران‌ در سال‌ 1342 ش


دستگيري‌ حضرت‌ امام‌ خميني(ره) در شب‌ نيمه‌ خرداد سال‌ 1342 بي‌شباهت‌ با دستگيري‌ رهبر و مبارز آزاده‌ و سلف او مرحوم‌ سيدحسن‌ مدرس‌ نبود؛ اما واكنش‌ مردم‌ و نخبگان‌ جامعه‌ نسبت‌ به‌ وضعيت‌ به‌ وجود آمده‌ براي‌ امام‌ و مدرس‌ تفاوت‌ داشت. شايد هم‌ مردم‌ با به‌ يادآوردن‌ خاطره‌ تلخ‌ تنها گذاشتن‌ مدرس‌ و عدم‌ ايستادن‌ در مقابل‌ عمل‌ جابرانه‌ رضاخان‌ و در نتيجه‌ به‌ شهادت‌ رسيدن‌ آن‌ اسوه‌ كم‌نظير بود كه‌ در وضعيت‌ جديد به‌ وجود آمده‌ براي‌ رهبرشان‌ جاي‌ هيچ‌گونه‌ كوتاهي‌ و درنگ‌ نمي‌ديدند. به‌ هر حال‌ با دستگيري‌ امام(ره) و دو تن‌ از يارانشان، طوفاني‌ در ايران‌ به‌ پا شد و علما و معتمدين‌ بزرگ‌ شهرهاي‌ مختلف‌ را به‌ تهران‌ كشانيد.

قیام پانزده خرداد در تبریز


« قیام پانزده خرداد در تبریز » در مقام پاسخ به این پرسش است که قیام پانزده خرداد در تبریز چگونه به وقوع پیوست؟ قیام پانزده خرداد از مهم ترین وقایع تاریخ کشور ما به شمار می رود و ضروری است تمام جوانب ، ابعاد و زوایای آن روشن شود یکی از مسائل شایان توجه در قیام پانزده خرداد نقش و حضور گسترده ی اکثر شهرها است. بنابراین بررسی و تحقیق و شناخت مسائل و ابعاد مرتبط با آن، با توجه به این که شهرهای بسیاری، حضور فعال در قیام پانزده خرداد داشتند ضروری است. در جریان قیام 15 خرداد می توان حضور و دخالت اکثر شهرها را تعیین کننده دانست و تبریز از جمله مراکزی است که در بیشتر نهضت ها و تحولات سیاسی معاصر ایران نقش به سزایی ایفا نموده است. این پژوهش بر آن است که قیام پانزده خرداد در تبریز را مورد واکاوی قرار دهد.

15 خرداد واقعه‌ای که در دفتر تاریخ ایران جاودان شد


15 خرداد، روز قیام خونین مردم آزادیخواه ایران علیه رژیم پهلوی است. نویسندگان و محققان بسیاری این قیام مردمی و زوایای مختلف آن را تحلیل کرده‌اند. به همین مناسبت نگاهی گذرا به برخی از این آثار داریم و این رویداد تاریخی را در لابه‌لای متون تاریخی بررسی کرده است. تاکنون آثاری چند درباره قیام 15 خرداد تالیف شده است که هریک از زاویه‌ای خاص به این واقعه تاریخی نگریسته‌‌اند. این تالیفات با نگاه ویژه به خاطرات شاهدان این قیام، به تفسیر و تحلیل آن پرداختند که در این‌جا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

قیام پانزده خرداد در شیراز


قیام پانزده خرداد نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران و برجسته ترین تحول نهضت اسلامی در دهه 1340 بود که شهرهای بسیاری را به صحنه مبارزه علیه رژیم پهلوی سوق داد و خیزش سیاسی- مذهبی را در سطحی گسترده به نمایش گذاشت، قیام پانزده خرداد علاوه بر تهران، قم، مشهد و... شهرهای بسیاری از کشور را در بر گرفت. از جمله این شهرها می توان «شیراز» را نام برد. این شهر در تاریخ معاصر درجنبش های مردمی پیشگام بود و در وقایعی نظیر اعتراض به انعقاد قرارداد انحصاری توتون و تنباکو معروف به قرار داد رژی، نهضت مشروطه، واقعه ی کشف حجاب و قیام 15 خرداد جایگاهی مهم داشت. پژوهش حاضر در نظر دارد نقش مردم شیراز را در قیام 15 خرداد مورد بحث و بررسی قرار دهد تا گوشه ای از زوایای حضور مردم در این قیام را آشکار سازد.

تهران و قیام پانزده خرداد


قیام 15 خرداد سال 1342 برابر با 12 محرم 1383ق. پس از انتشار خبر دستگیری امام و علمای دیگر در شهرهای مختلف از جمله تهران شکل گرفت. این قیام نقطه عطفی در انقلاب اسلامی است که در بهمن 1357 به پیروزی رسید. با انتشار خبر دستگیری امام اکثر شهرهای ایران از جمله تهران صحنه ی تظاهرات و اعتراض علیه این اقدام رژیم شد. از این رو در این مقاله درصدد هستیم مبارزات مردمی تهران و رخدادهای خیابانی آن را در این روز در این قیام مورد بررسی قرار دهیم که این مبارزات به چه شکل هایی بود؟ پژوهش صورت گرفته با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر شیوه کتابخانه ای، از منابع و ماخذ متعبر تاریخی از جمله اسناد چاپ شده، کتب و روزنامه بهره گرفته و سعی در پاسخ به سؤال مطرح شده دارد.

قیام پانزده خرداد 1342 در شهر قم


قیام پانزده خرداد 1342 یکی از مهمترین حرکت های اعتراض آمیز در سده اخیر محسوب می شود که با داشتن رهبریِ منسجم توسط امام خمینی(ره)، منشاء تحولات عظیمی در تاریخ معاصر ایران شد؛ از این رو همواره توجه بسیاری از محققین را به سوی خود جلب نموده و هر یک با رویکردی متفاوت در صددند تا به بررسی این واقعه بپردازند. این مقاله نیز به نوبه خود به وقایع قیام 15 خرداد در شهر قم به عنوان خواستگاه اصلی این حرکت تاریخی، خواهد پرداخت و در صدد است تا با تأکید بر اهمیت این قیام در شهر قم، به زمینه هایی شکل گیری آن در قم و به نقش این شهر در قیام مذکور بپردازد.

امام جلو آمد و گفت:خمینی من هستم، با دیگران چه کار دارید؟


پیش از حرکت حضرت امام به مدرسه فیضیه، علما به ایشان توصیه کردند که خطرناک است و از آمدن به مدرسه منصرف شوند، ولی ایشان نپذیرفتند. هیچ چیز و هیچ کس نتوانست از آمدن ایشان به مدرسه فیضیه جلوگیری کند. یادم هست به وسیله ماشین فولکسی ـ‌که سقفش باز بود‌ـ به طرف مدرسه حرکت کردند. بسیاری از مردم به دنبال ماشین در حرکت بودند. خیابان مملو از جمعیت بود. به مدرسه که رسیدند، روی سکوی بین صحن کوچک حضرت معصومه و فیضیه ـ‌که در گذشته کتابفروشی بود‌ـ قرار گرفتند و سخنرانی خود را آغازکردند.... متن زیر بخشی از خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمود مرعشی، فرزند آیت‌الله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی (رحمة‌الله‌علیه)، درباره حیات طیبه و مقاطع تاریخی زندگی حضرت امام خمینی (رضوان‌الله‌علیه) است.

نگاهی موجز به قیام و پایداری امام خمینی در برابر طرح کاپیتولاسیون


نقطه اوج مسأله کاپیتولاسیون جدید را اعتراض امام خمینی بوجود آورد که شاه را در بن‌بست قرار داد.ما به لحاظ اهمیت تاریخی نطق 4 آبان 1343 امام عین آن را در متن کتاب می‌آوریم، در این سخنان امام، شاه، اسرییل و امریکا به شدت مورد تهاجم قرار می‌گیرند، با صراحت علیه آنان افشاگری می‌شود کاپیتولاسیون با عبارات قابل فهم عمومی ملت ترسیم می- شود و مردم به قیام و انقلاب دعوت می‌‌گردند در واقع در همین سخنرانی است که رژیم شاه تا حد سقوط تهدید می‌شود و ناچار به دستگیری و تبعید امام می گردد