شرح اسم، برگزیده جشنواره ادبی شهید آوینی


در اختتامیه دومین دوره انتخاب کتاب سال مقاومت (جايزه ادبي شهيد آويني) اعلام شد که گروه ادبيات مستند این جشنواره از میان 46 اثر، توانست 17 عنوان كتاب را به مرحله دوم بررسي آثار وارد كند. و در نهايت و پس از برگزاري جلسات داوري و مطالعه دقيق آثار در فاصله جلسات، کتاب «شرح اسم: زندگی‌نامه آیت‌الله سیدعلی حسینی‌خامنه‌ای (۱۳۵۷ش - ۱۳۱۸ش)» نوشته هدایت‌الله بهبودی و منتشر شده توسط موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، به دلیل انتخاب روش برتری در مستندنگاری سرگذشت و تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی با تکیه حداکثری بر راویان و اطلاعات و اسناد موجود از موضوع و استفاده از زبان تاثیرگذار در نگارش روایت مقاومت در برابر استبداد و دیکتاتوری حکومت پهلوی، با بالاترين امتياز، اثر برگزیده دومین دوره انتخاب کتاب سال مقاومت (جایزه ادبی شهید آوینی) در گروه ادبیات مستند ‌شد.

ششمین شماره از فصلنامه اینترنتی 15 خرداد 42 بزودی منتشر خواهد شد


ششمین شماره از فصلنامه اینترنتی 15 خرداد 42 - ویژه بررسی احزاب فعال در سالهای آغازین دهه 40 - بزودی منتشر خواهد شد. پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 با همت و همکاری اساتید و نویسندگان تاریخ انقلاب اسلامی، در این شماره، قلم خود را بر روی احزاب فعال در سالهای آغازین نهضت اسلامی متمرکز نموده و در این راستا مقالات ویژه و متعددی را ارائه نموده است که تماما برای اولین بار منتشر می شوند.

روایت «یحیی و یاکریم» از قیام 15 خرداد


رمان تاریخی یحیی و یاکریم با دو زاویه دید «دانای کل» و «اول شخص» روایت شده که اول شخص آن نوجوانی است که در زمان حال به سر می‌برد و تاثیرات واقعه 15 خرداد را مشاهده می‌کند و با نگاهی جست‌وجوگر درپی کشف ماهیت این واقعه بر می‌آید. محمدرضا شرفی خبوشان رمان تاریخی «یحیی و یاکریم» را بر اساس قیام 15 خرداد 1342برای نوجوان نگاشته است. این اثر برای چاپ به انتشارات سوره مهر سپرده شده است.

جلد سوم دایره المعارف انقلاب اسلامی به زودی منتشر خواهد شد


جلد سوم «دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان» در مراحل پایانی صفحه‌آرایی است و آذر ماه سال جاری از سوی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی به انتشارات سوره مهر ارسال خواهد شد. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انقلاب اسلامی، تاکنون دو جلد از مجموعه سه جلدی «دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان» در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و به عنوان سی‌وششمین و چهل‌ودومین آثار تحقیقی این مجموعه تولید و توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است.

تأثیرپذیری انقلاب اسلامی ایران از حادثه‌ی کربلا (بررسی موردی محرم سال 1342)


در این مقاله ضمن بررسی و تبیین رویکرد سیاسی مرجعیت و به خصوص امام خمینی (ره) در نخستین سال‌های نهضت، به چگونگی و بازکاوی بهره‌برداری سیاسی رهبران نهضت از مجالس و محافل مذهبی محرم سال 1342 پرداخته شده است. برای این منظور دو قطب اصلی نهضت یعنی تهران و قم در حوزه‌ی پژوهش قرار گرفته و در هر کدام از دو شهر مذکور، مؤلفه‌های خاص و مورد استفاده‌ی رهبران مذکور، بررسی شده است.

تاثیر معنوی قیام عاشورا بر انقلاب اسلامی


كربلا و شهادت،‌ براي‌ شيعه‌ از قالب‌ لفظ‌ و مكان‌ خاص‌ به‌ يك‌ مفهوم‌ مقدس‌ و ايجادكننده‌ حماسه ها در طول‌ تاريخ‌ تبديل‌ شده‌ است. حماسه‌ عاشورا در طول‌تاريخ‌، سرمشقي‌ براي‌ تشكيل‌ حكومت‌ مبارزه‌ با ظلم‌ بوده‌ است. در تاريخ‌ معاصر ما نيز امام‌ حسين(ع)، كربلا و شهادت،‌ نقش‌ الهام‌بخش‌ خود را به‌ خوبي‌ ايفا كرده‌ است. در انقلاب‌ اسلامي‌ ايران كه بي‌شك‌ بزرگ‌ترين‌ حادثه‌ قرن‌ است‌، نقش‌ حماسه‌ كربلا كاملاً واضح‌ است. تمام لحظات و صحنه هاي اين حماسه ماندگار و لحظه به لحظه حماسه آفرينان عاشورا درس مقاومت و ايستادگي است0اماسخن در تاثير پذيري است و لازم است در اين مقوله بحث شود.

زندگینامه پیشوایان انقلاب


کتابی که پیش رو داریم، نمونه ای است کمیاب از آثار منتشر شده در سالهای آغازین جمهوری اسلامی که به مناسبت شهادت شهید بهشتی به قلم رضا مرادی گردآوری شده است. مرادی این اثر را در فضای اعتقادی- مذهبی اوایل انقلاب که نشات گرفته از حوادث زمانه وفضای معنوی و اجتماعی خاص آن دوره است به رشته تحریر درآورده و وبالطبع آنچنان که باید اصول علمی نگارش را رعایت ننموده است. وی در این اثر – که عنوان آن «زندگینامه پیشوایان انقلاب» است - زندگی دوازده تن از روحانیان و رجال سیاسی که در دهه 40 و 50 در جریان نهضت امام خمینی نقش اساسی و کلیدی داشته اند را به نگارش درآورده است و آن را طبق گفته خودش به جمعیت انبوهی که پیکر پاک شهید بهشتی را تشییع کردند تقدیم نموده است.

حوزه و سیاست در دهه 40 و 50


اصولاً جریان های سیاسی فرهنگی، زاییده جریان های فکری هستند. شکل گیری یک فکر و اندیشه، چه در قالب یک فرد یا یک مجموعه، نیز متأثر از عواملی است که بعضی به ویژگی های فردی شخص، مانند افکار و ادراکات وی، جهانبینی، پیش فهم ها و... باز می گردد و بعضی دیگر، به محیط پیرامونی شخص و عوامل سیاسی اجتماعی که در آن رخ می دهد، مربوط می شود. بر این اساس، هم رشد و بالندگی حوزه های علمیه در بخشی از حیات آن قابل تفسیر است و هم سکون و سکوت حوزه ها در برهه هایی دیگر از زمان، قابل تحلیل است و هم بی مهری حوزه های علمیه به علوم و معارف جدید بشری، در دوران معاصر قابل توضیح است. براساس همین مبانی، جریان های فکری سیاسی حوزه علمیه قم، در سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ و پس از آن نیز قابل بررسی است.

تبعید حضرت امام خمینی رحمه الله به ترکیه


زمانی که مقدّر می شود سرنوشت قومی رقم بخورد، همه چیز به فرمان خدا بر وفق مراد می شود. حتی کارشکنی ها و خیانت ها هم راه به جایی نمی برند و به خواست حضرت حق، عدو نیز سبب خیر می شود. در شکل گیری انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام رحمه الله نیز، که با قیام تاریخی 15 خرداد سال 42 آغاز شد، همه عوامل، حتی سرکوب های خونین و به خاک و خون کشیدن مردم به سود این هدف عظیم نقش ایفا نمودند. یکی از سازگاری های تاریخ در این راه تبعید حضرت امام رحمه الله به ترکیه بود.

امام خمینی و خروش علیه سلطه بیگانه/ به مناسبت سالروز تبعید امام خمینی(ره) از ایران


اجمال ماجرا از این قرار بود که امام با اطلاع و شناختی که از حضور مستشاران نظامی و امنیتی آمریکایی و اسرائیلی و عملکرد زیانبار و توهین آمیز آنها در کشورمان داشتند پس از تصویب قانون کاپیتولاسیون برای نظامیان آمریکایی در مهرماه 43، تصمیم گرفتند تا این توطئه بزرگ را که رژیم دست نشانده شاه علیه اسلام و استقلال کشور تدارک دیده بود افشا نمایند. درست در حالیکه رژیم می کوشید تا با برگزاری جشن چهارم آبان!(روز تولد شاه) این فاجعه بزرگ را به دست فراموشی بسپارد امام تاریخ سخنرانی خود را در روز 4 آبان 43 ـ که مصادف با میلاد حضرت فاطمه(ع) بود ـ اعلام کردند و در همه جا این خبر منتشر شد.

گفت‌و‌گو با رئیس زندان قصر در دهه ۴۰: یک ماه در زندان انفرادی بودم


سرتیپ بازنشسته، اصغر کورنگی که متولد ۱۳۰۷ در اصفهان است، دوست نداشته افسر شود. فوق لیسانس حقوق جزایی گرفته بوده و می‌خواست وارد دادگستری شود و به مردم خدمت کند: «ولی به هدایت یکی از مردان بسیار بزرگ زهد و تقوای اصفهان، مرحوم حاج آقا رحیم ارباب از رفتن به دادگستری منصرف شدم و در شهربانی ماندم که بر حسب اتفاق بیشتر خدمتم هم در زندان‌ها بود...» سال ۱۳۲۹ از دانشکده افسری پلیس فارغ‌التحصیل می‌شود و از سال ۱۳۳۲ سر و کارش با زندان‌ها می‌افتد. ابتدا آبادان، بعد شهرهای دیگر و نهایتا گنبدکاووس، همان جایی که با کمک روحانی و معتمدین شهر چهره اسفناک زندان شهر را تغییر می‌دهد و برای زندانی‌ها تخت و کلاس و سرویس بهداشتی و بهداری درست می‌کند...

خاطرات حجة الاسلام سید علی اصغر دستغیب


کتاب "خاطرات حجة الاسلام سید علی اصغر دستغیب" از سری مجموعه کتاب های مرکز اسناد انقلاب اسلامی است که به روایتگری خاطرات شخصیتها و رجال سیاسی موثر در جریان انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی پرداخته است. این مجلد در سال 1378 در 3000 نسخه و 168 صفحه توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی تدوین و به چاپ رسیده است. که راوی فعالیتهای حجة الاسلام سید علی اصغر دستغیب و نقش آیت الله عبدالحسین دستغیب در جریان نهضت امام خمینی است.

گفت‌وگو با جعفر شجونی: مغز رئیس زندان سیاسی قصر را گربه خورد


در این گفتگوی پای خاطرات آقای جعفر شجونی از زندان قصر می نشینیم. خاطراتی که قسمت مهمی از آن به سالهای آغازین دهه ۱۳۴۰ باز می گردد و به روزهایی مربوط می شود که او در زندان با رهبران نهضت آزادی گذرانده است؛ روزهایی که به قول خودش چون همگی در زندان بودند با هم کنار می‌آمدند. از ۱۸ سالگی مبارزه را آغاز کرده و تا پیروزی انقلاب ۲۵ بار زندان رفته و دوره‌ای را نیز در زندان قصر گذرانده است. شجونی زندگی در این زندان را به دو دوره پیش از سال ۴۵ و قوت گرفتن ساواک و پس از آن تقسیم می‌کند و معتقد است تا قبل از سال ۴۵ زندانی‌ها در زندان ریاست می‌کردند اما پس از آن دیگر شرایط زندان بسیار دشوار بوده و حتی گهگاه شکنجه نیز می‌شدند. گفت‌و‌گو با وی را در ادامه می‌خوانید:

گذری بر گواهی آزادی


در پیشوای ورامین روز پانزدهم خرداد مصادف شده بود با 12 محرم و مراسم بنی اسد. مردم ورامین در حال برگزاری مراسم خبر دستگیری امام خمینی را شنیده به نیت مخالفت با این حرکت به تظاهرات پرداختند شور و حرارت مردم برانگیخته به حدی بود که بسیاری از دروگرانی که از شهرهای دور به امید لقمه نانی به مزارع ودشت های ورامین آمده بودند، با دیدن شوریدگان عشق، داس ها را به دست گرفته و داخل جمعیت مبارزین ورامینی شدند، نه شهربانی و نه ژاندارمری قدرت مقابله با این سیل جمعیت را نداشتند و منجر به درگیری خونین مامورین با مردم شد عصر این روز در حافظه تاریخی باقرآباد به یاد ماندنی است و نمی شود آن را از ذهن تاریخ ورامین پاک کرد.

بررسی تحریم انتخابات دوره 21 مجلس شورای ملی


موضوع چالش روحانیت و حکومت در تاریخ معاصر ایران بحث دامنه‌داری است. در یکی دو سده اخیر با ارائه نظریاتی از سوی برخی فقها مبنی بر حضور دین و روحانیت در امور سیاسی و حکومتی، برخی مراجع تقلید و مجتهدان به اقتضای شرایط از این حق خود استفاده کرده و در امور سیایس ورود پیدا کردند. در خلال این چالش‌ها، برخی مواقع مراجع و علما با فراخوان افکار عمومی، توجه توده‌های مذهبی را به اهمیت یک واقعه جلب کرده و به مقابله با هیئت حاکمه، می‌پرداختند. در همین راستا در دوران پهلوی، به خصوص دوره پهلوی دوم، از این راه کار بسیاری موارد استفاده شد. تحریم رفراندوم انقلاب سفید در ششم بهمن 1341 و همچنین تحریم عید نوروز و بالاخره تحریم انتخابات دوره 21 مجلس شورای ملی از آن جمله‌اند. موضوع تحریم انتخابات مذکور تاکنون مورد توجه پژوهشکران قرار نگرفته است، این نوشتار درصدد بررسی زمینه‌ها و چگونگی آن و بالاخره پیامدهای این رویداد است.

انتخابات دوره بیست و یکم مجلس شورای ملی


با روی کار آمدن دولت اسد الله علم در تیر ماه 1341، نخستین مساله، برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی و بازگشایی آن بود. محمد رضا شاه پهلوی در آغاز تمایل چندانی به برگزاری انتخابات زود هنگام نداشت و در انتظار فرصتی برای انجام اصلاحات مورد نظر خود در زمان فقدان مجلس بود. به رغم بی نیازی شاه از وجود مجلس، وقایعی مانند انقلاب سفید، لزوم تصویب صوری لوایح و نیز کاهش انتقادات به فضای بسته سیاسی که بعد از سرکوبی قیام 15 خرداد به وجود آمده بود، موجب شد که دستور برگزاری انتخابات صادر شود. اسد الله علم بر اساس لایحه ای که قبلاً در هیات دولت تصویب کرده بود، قانون انتخابات را تغییر داده و چند اصل جدید به آن اضافه نموده بود. نخست وزیر با اینکه سعی داشت این انتخابات را در جوی کنترل شده و مطابق میل شاه برگزار کند اما در ظاهر تلاش می کرد با حضور زنان در صحنه سیاسی، چهره ای متفاوت تر و دموکراتیک تر از دیکر انتخابات به نمایش بگذارد.

این پنجاه سال، شفاف و روشن دیده شود


حجت‌الاسلام رسول جعفریان در آستانه پنجاه سالگی و با کارنامه پرباری از مکتوبات دینی و به خصوص تاریخی، پژوهشگر توانای روزگار ما در حوزه تاریخ معاصر محسوب می‌شود. فهرست بلند آثار و مقالات ایشان و برگزیده شدن برخی از این آثار به عنوان کتاب سال، این توانایی را به اثبات رسانده است. یکی از تازه‌ترین تجربه‌های به سرانجام رسیده این استاد دانشگاه تهران در مدیریت فرهنگی، ریاست کتابخانه مجلس شورای اسلامی بوده است که تحسین بسیاری از چهره‌های فرهنگی و تاریخی را در پی داشت. خلاء پژوهش در زمینه‌های تاریخی در حوزه علمیه قم و احساس نیاز مبرمی که در این زمینه وجود داشت هم باعث شد کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران را با تکیه بر دو گرایش اسلام و ایران و برای تقویت و فعال کردن بحث‌ها و مطالعات تاریخی در سال 1374 تاسیس و حدود دو دهه است که آن را اداره می‌کند.

مقاله‌هایی که راهنمای مبارزات شد


«از تبعید تا پیروزی: زندگینامه و مجموعه مقالات و مصاحبه‌های آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی» به عنوان پنجاه‌وششمین کتاب تحقیقی تولید شده در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، با گردآوری و تدوین میرزاباقر علیان‌نژاد به حوادث سیاسی زندگی آیت‌الله مکارم شیرازی می‌پردازد.‌ پیشی‌بینی چهره مورد نظر این اثر برای تشکیل حکومت جمهوری اسلامی، سازمانی که حافظ انقلاب باشد و چگونگی چاپ و انتشار مقالات علیه رژیم پهلوی در آن دوران بهانه‌ای شد تا با نویسنده کتاب به گفت‌وگو بنشینیم.

نقاشی صبح پانزدهم خرداد


نقاشی «صبح 15 خرداد»، اثر دکتر مرتضی گودرزی به فاصله حدود 8 سال (از 1357 تا 1365) بعد از انقلاب کار شده. در واقع اثر به بازخوانی تاریخ 15 خرداد اشاره می‌کند که چگونه این اتفاق تاریخی و این نهضتی که حضرت امام شروع کرد، به جریان انقلاب و پیروزی آن وصل شد. در واقع آن پیش‌بینی‌ای که حضرت امام در لابلای سخنرانی‌های خودشان در آن تاریخ می‌کرد؛ که فرزندان من و فرزندان انقلاب در گهواره‌ها و در دامان مادران آنها هستند و خیلی‌ها شاید متوجه عمق این مطلب نبودند، به منصه ظهور رسیدن این بیان را هنرمند در این اثر عرضه کرده است.

محمد عروس که بود؟ گفتگو با آقای جواد باقریان، فرزند مرحوم محمد باقریان


به قطع یقین، در میان عیاران و سربداران کوچه و بازار آن زمان، هیچ کسی را نمی شد و نمی توان یافت که محمد باقریان را نشانسد. او همان کسی بود که در روز پانزدهم خرداد 1342، یک تنه میدان میوه و تره بار(بارفروش های)تهران را به خروش انداخت و سر منشاء قیام از این نقطه بازار تهران شد. محمد باقریان که به (محمد عروس) مشهور بود، همان کسی است که به محض شنیدن خبر دستگیری امام خمینی(ره)، در صبح روز پانزدهم خرداد، با یک وانت چوب و دسته کلنگ، ورودی باسکول میدان بارفروش ها را مسدود نمود و بر سر مردم فریاد کشید که: آی مردم شما در محل کار خود مشغول کارید و مرجعتان(امام خمینی) راشاه دستگیر کرده. اگر غیرت دارید بیایید با ما برویم. و اینگونه بود که حرکت مردمی به سمت بازار به راه افتاد. اما آنطور که ما فهمیدیم، قیام پانزدهم خرداد تنها برگی از دفترچه پر خاطره زندگی محمد باقریان است. سابقه مبارزه این بزرگ مرد از آن سو به سال 1332 باز می گردد و از این سو تا جبهه و جانبازی هم ادامه می یابد، طوریکه به او درجه شهادت داده اند. ادامه مطلب شرح حالی است کوتاه بر زندگی این بزرگمرد گمنام که در مصاحبه با فرزند ایشان، آقای جواد باقریان بدست آمده است

مواضع علمای تهران نسبت به نهضت اسلامی


با برگزیده شدن تهران به عنوان پایتخت از آغاز حکومت سلسله قاجار، علما و روحانیون تهران علاوه بر مشارکت در تحولات سیاسی، به عنوان واسط میان مراجع تقلید شیعه با دولت و دربار ایران عمل می کردند. در رویدادهای پس از شهریور 1320 کسانی چون آیت الله کاشانی و سیدمحمد بهبهانی و تنی چند از روحانیون دیگر وارد عرصه سیاست شدند. اگر چه هر کدام از این روحانیون دارای کارنامه جداگانه ای هستند لیکن می توان مشترکاتی را در مشی سیاسی آنان جستجو کرد. به طور مثال، بیم از تسلط کمونیست ها موجب می شد روحانیون تهران از سیاست دربار و دولت ایران حمایت کلی به عمل آورند. با آغاز نهضت روحانیون از سال1341، جهت گیری اسلامی نهضت، روحانیون تهران را به خود جلب کرد و می توان چرخشی در مواضع آنان نسبت به حکومت را مورد شناسایی قرار داد. البته در تداوم نهضت، تمامی آن ها دارای مشی یکسانی نبودند. از آن جا که بررسی مواضع اقشار و طبقات مختلف در هر نهضت و انقلاب از مهمترین مباحث تاریخ به شمار می رود و با توجه به نقش تعیین کننده علما و روحانیون در تحولات سیاسی و اجتماعی معاصر کشورمان، در این پژوهش در خصوص چگونگی و چرایی مواضع علما و روحانیون تهران نسبت به نهضت اسلامی و میزان همگامی آنان با مشی سیاسی امام خمینی، کنکاش شده است.

بررسی نقش روحانیون در تحریم انتخابات مجلس بیست و یکم شورای ملی


تحریم انتخابات مجلس بیست و یکم شورای ملی توسط علما یکی از اقدامات تأثیرگذار بود که منجر به مرجعیت امام و عدم شرکت شمار زیادی از مردم در این انتخابات شد. از این رو با توجه به اهمیت این موضوع بسیاری از محققین هر یک با رویکردی متفاوت سعی در بررسی این واقعه تاریخی دارند. بنابراین این مقاله نیز به نوبه خود در صدد است به روند جریانات منجر به تحریم انتخابات، اقدامات روحانیون مبارز برای اشاعه ی مبارزه علیه تصمیمات رژیم و در نهایت نتایج حاصل از آن بپردازد. پژوهش صورت گرفته با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر شیوه کتابخانه ای، از منابع و ماخذ متعبر تاریخی از جمله اسناد چاپ شده، کتب و روزنامه بهره گرفته و سعی در برطرف نمودن ابهامات مطرح شده دارد.

سربازگیری طلاب علوم دینی در سال1342



رژیم شاه در راستای سیاست سرکوب روحانیت و جلوگیری از گسترش نفوذ آن ها در بین مردم، در تاریخ اول اردیبهشت 1342، فرمان اعزام روحانیون و طلاب به سربازی را صادر کرد تا شاید روند مبارزه¬ای را که امام شروع کرده بود متوقف کند. مأموران نیز اقدام به دستگیری روحانیون کردند و کارت تحصیلی آن ها را که از طرف وزارت فرهنگ صادرگردیده بود پاره کردند. به دنبال دستگیری افرادی مانند هاشمی رفسنجانی و اعزام آن ها به سربازی، امام در پیامی ضمن تشویق آن ها به پایداری و ثبات قدم، آن ها را مکلف به روشنگری در میان سربازان و درجه داران نمود و از آن ها خواست که خود را از نظر روحی و جسمی تقویت کنند. این پژوهش بر آن است که چگونگی نحوه سربازگیری طلاب و فعالیت های آنان در پادگان ها را بر اساس اسناد و خاطرات مورد بررسی قرار دهد.

تئوری حزب توده درباره اصلاحات ارضی


برنامه ی رژیم پهلوی در حل مسئله ی کشاورزی تحت عنوان اصلاحات ارضی؛ علی رغم طرفداران زیادی که از سوی درباریان داشت، گروه های مختلف اجتماعی با این برنامه مخالفت خود را نشان دادند. از جمله این گروه ها حزب توده بود. این حزب که از احزاب چشمگیر چپ در فاصله ی زمانی اجرای طرح اصلاحات ارضی بود؛ علاوه بر مخالفت با این برنامه؛ نظریه ی خود را داشت. به طوری که حزب توده این برنامه را در جهت توسعه ی روابط سرمایه داری در روستاها قلمداد می نمود. تئوری این حزب در زمینه ی مسئله ارضی، این بود که باید اراضی را ضمن خرید از مالکان بزرگ؛ بلاعوض به دهقانان واگذار کرد.

شبکه پیام‌رسانی در نهضت امام خمینی


کتاب «شبکه پیام‌رسانی در نهضت امام خمینی» که به قلم رحیم روحبخش الله‌آباد نگاشته شده است، تلاشی است ارزشمند برای بیان یک حقیقت مهم تاریخی نهضت اسلامی ایران که بدون آن حرکت انقلابی ایران هیچ‌گاه با این سرعت و عمق به نتیجه نمی‌رسید. رسانه‌ای سنتی که به یک باره در قرن بیستم اهمیت خاصی پیدا کرد و تمام دستگاه‌های حکومتی نتوانستند راهی برای خاموش کردن این رسانه پیدا کنند و در آخر تسلیم آن رسانه خودجوش و مردمی شدند. زیرا ماهیت مذهبی انقلاب زمینه‌ای را فراهم کرد که نهادهای دینی در اختیار عناصر مبارزه قرار گیرند و از آن نهادها و مؤلفه‌های وابسته به آنها برای اهداف مبارزاتی خود سود جویند.استقلال از حکومت‌ها و به خصوص خودبستگی مالی این نهادها طی قرن‌ها فعالیت باعث شده بود که بتوانند به موازات نهادهای حکومتی رشد پیدا کنند و بعضاً در شرایط بحرانی کشور به عنوان ملجأ و پناهگاه مردم ایفای نقش نمایند.

درباره نشریات مخفی حوزه علمیه قم


دوازدهمین شماره از مجموعه کتاب‌های «حدیث روزگار» یا خاطرات مستند که به همت انتشارات کلبه شروق قم منتشر شده است به مرور خاطرات استاد سید هادی خسروشاهی از دوران انتشار نشریات و اعلامیه‌های مخفی حوزه علمیه قم در سال‌های مبارزه می‌پردازد. کتاب درباره نشریات مخفی حوزه علمیه قم، به روایت فرزند استاد سید هادی خسروشاهی، یعنی آقای سید محمود خسروشاهی در زمستان 1391 نقل شده است و در پنج فصل به شرح جریانات مربوط به انتشار اعلامیه‌ها و نشریات مخفی فضلا و یا طلاب حوزه علمیه قم از آغاز مبارزه روحانیت و مردم علیه رژیم شاه می‌پردازد.این کتاب در سال 1391 منتشر گردید و 192 صفحه دارد و در لابلای فصول آن تصاویر بعضی از اسناد و اعلامیه‌ها جهت روشن‌تر شدن افکار، چاپ و تکثیر شده‌اند.

پیامدهای مثبت و منفی اجرای قانون اصلاحات ارضی در ایران


اصلاحات ارضی در بسیاری از کشورهای متناسب با ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن‌ها تحقق یافت از جمله کشورهای سرمایه‌داری غربی در روند تکامل سرمایه‌داری، دو راه را برگزیدند. کشورهایی نظیر فرانسه، انگلستان و امریکا به شیوه‌ی کلاسیک، انقلاب بورژوازی را تجربه نمودند و کشور‌هایی نظیر آلمان و ایتالیا در اروپا و ژاپن در آسیا به شیوه‌ی «انقلاب از بالا» گذر از فئودالیسم به سرمایه‌داری تجربه کردند. در واقع، در کشورهایی که به دلیل حاکمیت نظام سلطنتی، نهادها و ساختار مالکیت ارضی دست نخورده باقی مانده بود، برای تبدیل فئودالیسم به سرمایه‌داری این نظام‌ها، دست به تغییرات اجتماعی – اقتصادی بنیادین از بالا به پایین زدند. یعنی روش انقلاب از بالا را برگزیدند. در ایران نیز این تغییرات به دلیل ساختار سیاسی و اقتصادی نظام شاهنشاهی دیرینه‌ی حاکم بر ایران، تغییرات از بالا به پایین رقم خورد و شاه ایران خود تصمیم به انجام این تغییرات بنیادین گرفت. اما عوامل بین‌المللی بر روی این تحولات نیز تأثیر بسزایی داشت.

یادشان گرامی و همتشان مشکور


این نوشتار را تقدیم می کنیم به بازماندگان زلزله سال 1341 بوئین زهرا. زلزله ای که به یکباره جان حدود 20 هزار نفر را گرفت و رفت و نام خود را در فهرست مهیب ترین زلزله های قرن به ثبت رساند. حدود ساعت ۱۱ شامگاه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ بود که زمین‌لرزه‌ای با شدت 7،2 ریشتر هست و نیست دشت جنوبی قزوین را به هم ریخت و موجی از غم و اندوه را به سراسر کشور کشاند. آن روزها، ایران به تازگی داشت دم از مدرن شدن می زد. اما این مدرنیته نوپا و جوان، در مقابل مشیت قدرتمند الهی، خیلی ضعیف بود.

مصاحبه با وقایع نگار تابستان 1341 و زلزله بوئین زهرا


جواد کامور بخشایش از جمله نویسندگان مطرح دفتر ادبیات انقلاب اسلامی است که از 1373 ش وارد حوزه هنری شد و در حوزه‌های تاریخ و ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به پژوهش و نویسندگی مشغول گردید . وی تا کنون علاوه بر نگارش مقالات مختلف در فرهنگ ناموران معاصر ایران ، دایره‌المعارف انقلاب اسلامی ، فصلنامه پانزده خرداد ، هفته‌نامه الکترونیکی تاریخ شفاهی ، فصلنامه مطالعات تاریخی ، ماهنامه شاهد یاران ، ماهنامه پلاک هشت و روزنامه‌های ایران و رسالت و همشهری و کیهان و نیز ارائه مقاله در همایش‌های گوناگون آثار مختلفی را در قالب کتاب انتشار داده است.آنچه که بهانه گفتگوی ما با او شد، نگارش دو مجلد از روزشمارهای 15 خرداد است که مربوط به تابستان 1341 و پائیز 1342 می شوند. مصاحبه با ایشان مملو از نکات علمی و پژوهشی و تاریخی درباره روزشمار نویسی و حوادث تابستان 1341 بود.

اصلاحات ارضی و تاثیر آن بر رشد گفتمان اسلام شیعی در ایران


اصلاحات ارضی و سیاست‌های مدرنیزاسیون شاه همواره تحت‌الشعاع عدم مشروعیت او بعد از کودتای سال 1332 قرار داشت و با استقبال چندانی مواجه نشد. سیاست‌های مدرن شاه، بدون درکی مناسب از بسترهای سنتی جامعه‌ی ایرانی صورت پذیرفت و آرزوی تاریخی ایرانیان برای تحقق گفتمان مدرن را ناکام نمود. عدم تحقق آمال تاریخی ایرانیان در تحقق گفتمان مدرن در جامعه‌ی سنتی ایران موجب رشد گفتمان نوینی گشت که متکی بر بازخوانی ادبیات شیعی و برداشتی مدرن و شاید التقاطی از سنت‌های دینی بود. اصلاحات ارضی و فروپاشی ساختار طبقاتی ایران، آغازی بر رشد گفتمان اسلامی در ایران بود.

نیمه‌ دوم؛ حق رأی و نمایندگی - حق رأی و نمایندگان زن در مجلس شورای ملی


تکاپوهای اجتماعی زنان ایران چه در دوران ماقبل تجدد و چه بعد از آن، همواره دچار آسیبهای جدی بوده است. هرچند مشروطیت بهره‌مند از حضور اجتماعی زنان بود اما نتایج قابل اعتنایی برای زنان نداشت. پس از آن در دوران رضاخان حقوق اساسی زن، براساس تجدد سطحی و فرمایشی، به حضوری ظاهری در اجتماع تقلیل یافت و در اواخر دوران پهلویها به ابزاری برای پرستیژبخشیدن به چهره بزک‌شده جامعه ایران تبدیل شد. حضور زن در مجالس قانونگذاری دوران پهلوی دوم نیز صرفا جنبه‌ای نمادین داشت و فاقد مولفه‌های یک تحول ریشه‌دار اجتماعی بود.

زندگینامه آیت الله طاهری خرم آبادی


حضرت‌ آيت‌ الله‌ سيد حسن‌ طاهري‌ خرم‌آبادي‌ در روز اول‌ خرداد ماه‌ 1317 هجري‌ شمسي‌ در خرم‌آباد به‌ دنيا آمد. پدرش‌ مرحوم‌ حاج‌ سيد حيدر طاهري‌ خرم‌آبادي‌ از شاگردان‌ برجستة‌ مرحوم‌ آيت‌الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبدالكريم‌ حائري‌ يزدي‌ و از دوستان‌ نزديك‌ حضرت‌ امام‌(ره‌) و آيت‌الله‌ گلپايگاني‌(ره‌) بود كه‌ پس‌ از سالها تحصيل‌ و بهره‌ بردن‌ از محضر عالمان‌ بزرگ‌ حوزه‌ علميه‌ اصفهان‌، مشهد و قم‌ با درخواست‌ مردم‌ شريف‌ خرم‌ آباد به‌ زادگاه‌ خود بازگشت‌ و تا آخر عمر به‌ رتق‌ و فتق‌ امور مردم‌ همت‌ گماشت‌. از ويژگيهاي‌ بارز مرحوم‌ حاج‌ سيد حيدر برخورداري‌ از محبوبيت‌ فراوان‌ بين‌ مردم‌ و علماي‌ شهر، حلم‌ و بردباري‌ و عدم‌ علاقه‌ به‌ زخارف‌ دنيا و ماديات‌ بود...

آیت الله طاهری خرم آبادی درگذشت


آیت الله سید حسن طاهری خرم آبادی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم امروز دار فانی را وداع گفت. ایشان که مدتی به علت بیماری در بیمارستان بستری بود صبح امروز در بیمارستان شهید بهشتی قم به دیار حق شتافت.پایگاه اطلاع رسانی ۱۵ خرداد ۴۲، درگذشت این روحانی بزرگ و مبارز انقلابی را به خانواده محترم ایشان، جامعه روحانیت و مردم ایران تسلیت عرض می کند.

انتشار پنجمین شماره فصلنامه اینترنتی 15 خرداد 42 ویژه مهاجرت علماو زلزله بوئین زهرا


پنجمین شماره از فصلنامه اینترنتی 15 خرداد 42 منتشر شد. پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 با همت و همکاری اساتید و نویسندگان تاریخ انقلاب اسلامی، در این شماره، مقالات ویژه و متعددی را ارائه نموده است که تماما برای اولین بار منتشر می شوند. علاقه مندان می توانند از طریق پیوند سمت راست و چپ صفحه اصلی پایگاه و یا آدرس اینترنتی http://15khordad42.ir/faslname به فصلنامه دسترسی پیدا کنند.

اسطوره سیاسی انقلاب سفید


شاه مایل بود نه تنها او را پادشاهی دموکراتیک، ترقی‌طلب و مهربان بدانند که به فکر آسایش مردمش هست، بلکه به عنوان پادشاهی انقلابی هم شناخته شود. به این منظور او اسطوره‌های چپ‌ها و جبههٔ ملی را به عنوان یک قهرمان ملی‌گرایی انقلابی برای خود برگزید که کمک می‌کرد به او و خاندانش مشروعیت بدهد. بنا‌بر‌این انقلاب سفید، یک استراتژی برای کسب مشروعیت با استفاده از بهینه‌سازی جهانی‌سازی بود...

تلگراف‌های سفارت بریتانیا در تهران: تفکیک زمین‌ها در اصلاحات ارضی دستاورد مطلوبی نداشت


سفارت بریتانیا در ایران، مجموعه اسناد و مکاتبات ۸۴ ساله خود با وزارت خارجۀ این کشور را در قالب ۱۴ مجلد و تحت عنوان «Iran Political Diaries» منتشر کرده که از اوایل دوره قاجار تا اواسط سلطنت محمدرضا شاه پهلوی را در بر می‌گیرد. در ایران این ۱۴ مجلد با نام «یادداشت‌های سیاسی ایران» ترجمه و توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.
در اینجا چند سند از مجموعه مکاتبات سفارت بریتانیا در تهران که به اجرای طرح اصلاحات ارضی و نیز برگزاری رفراندوم انقلاب سفید می‌پردازد را انتخاب کرده ایم که در ادامه می‌خوانید:

ساخت فیلم مستند قیام عشایر جنوب


خبرگزاری فارس به نقل از مصطفی محمد قاسمی - مستندساز- خبر داد، این مستند به قیام‌های بین سال‌های 1341 تا 1342 در جنوب کشور می‌پردازد که در آن افرادی چون «سیاه پور» و «شهبازی» به شهادت رسیده‌اند. قیامی که تنها جایی است که رژیم پهلوی در آن از بمباران علیه مردم خود استفاده کرده است.

تلگراف‌های سفارت آمریکا در تهران: هیچ چیز نمی‌تواند انقلاب سفید را متوقف کند


جستجو در اسناد طبقه‌بندی شده ایالات متحده بیش از هر چیز نشان می‌دهد که اگرچه دولت آمریکا به دقت روند انقلاب سفید در ایران را دنبال می‌کرد، اما عمده توجه مقامات واشنگتن در آن سال‌ها به فروش سلاح به ایران بوده و اتفاقاً این محمدرضا شاه پهلوی بود که به اشکال مستقیم و غیرمستقیم خواستار حمایت مالی و مهم‌تر از آن حمایت سیاسی دولت آمریکا بود. مروری بر یک گزارش نهاد ارزیابی ویژه اطلاعات ملی آمریکا و متن دو تلگراف سفارت آمریکا در تهران به وزارت امور خارجه می‌تواند به دریافت نگرش دو طرف به موضوع انقلاب سفید کمک کند.

نقش علما در جامعه‌پذیری سیاسی - با تأکید بر انقلاب اسلامی


نهاد روحانیت در ایران معاصر همواره به عنوان نهادی مؤثر در جامعه‌پذیری عمل کرده است. بنابراین باورهای حاصل از جامعه‌پذیری این نهاد به علت تفکیک ساختاری روحانیت از نهاد سیاست، با باورهای سیاسی هیأت حاکمه تعارض پیدا نموده و هرگاه مسأله خاصی حادث می‌شد این تعارض علنی می‌گشت. نقش این تعارض در شکل‌گیری انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی قابل بررسی است، زیرا نتیجه آن بحران مشروعیت سیاسی و بروز انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی بود. در این مقاله به بررسی این تعارض از منظر جامعه‌پذیری سیاسی توسط نهاد روحانیت در انقلاب اسلامی می‌پردازیم و در این راستا این سؤال را پاسخ می‌دهیم که نقش روحانیت – به عنوان یکی از عوامل جامعه‌پذیری سیاسی – در فرآیند تحولات سیاسی ایران معاصر به خصوص انقلاب اسلامی چیست؟

لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و نقش امام خمینی در روشنگری افکار عمومی


لایحۀ انجمنهاى ایالتى و ولایتى کـه به موجب آن شـرط «مسلمان بـودن، سوگند بـه قرآن کریـم و مرد بودن انتخاب کنندگان و کاندیداها» تغییر مى‏یافت، در 14 مهر 1341 هـ. ش. بـه تصویب کابینـه اسداللّه‏ علم رسیـد. آزادى انتخابات زنان پوششـى براى مخفى نگه داشتـن هدفهاى دیگر بـود. حذف و تغییر دو شرط نخسـت دقیقاً به منظور قانونى کردن حضور عناصر بهایى در مصادر امـور کشور انتخاب شـده بود. پشتیبانـى شاه از رژیم صهیونیستى در توسعه مناسبات ایران و اسرائیل شرط حمایتهاى امریکا از شاه بود. نفوذ پیروان مسلک استعمارى بهاییت در قـواى سه‏گانه ایـران این شرط را تحقـق مى‏بخشید. امام خمینى به همراه علماى بزرگ قم و تهران به محض انتشار خبر تصویب لایحۀ مزبور پس از تبادل نظر دست به اعتراضات همه‏جانبه زدند.

بهشتی سرشت: امام خمینی با اصل اصلاحات ارضی مخالف نبود


محسن بهشتی سرشت، مدیر گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی معتقد است مخالفت امام خمینی با اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۱ نه به لحاظ فقهی بلکه از منظر سیاسی بوده و بهترین دلیل برای اثبات این مدعا عملکرد ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. نویسنده کتاب «زندگی و زمانه امام خمینی» تاکید می‌کند اگر امام خمینی بر مبنای فقهی با اصلاحات ارضی مخالف بود، باید اطلاعیه‌ای در حمایت از قیام عشایر فارس در سال‌های ۴۲ـ۴۱ صادر می‌کرد. اما چون خودشان زمین‌داری بزرگ را شرعی ندانسته و حمایت از آن‌ها را خلاف عقیده شرعی خود می‌دانستند، حتی با وجود منافع سیاسی حاضر به حمایت از آن‌ها نشدند. گفت‌و‌گو با بهشتی سرشت را در ادامه می‌خوانید

فریبی به نام انجمن های ایالتی و ولایتی


تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در ۱۴مهر ۱۳۴۱ درکابینه امیر اسدالله علم و سپس اعتراض امام خمینی که به لغو این مصوبه انجامید، از جمله فرازهای مهم مبارزات امام(ره) با حکومت پهلوی به شمار می‌رود.این لایحه بخشی از تغییراتی بود که شاه به توصیه هیأت حاکمه جدید امریکا و به نام «اصلاحات اجتماعی» قصد انجام آن را داشت.1 پس از تصویب لایحه موسوم به «اصلاحات ارضی» در هیأت دولت ـ دی 1340 ـ هیأت حاکمه امریکا و مطبوعات این کشور اقدامات شاه را که از آن به «انقلاب سفید» یا «انقلاب شاه و مردم» یاد می‌شد، ستودند.

فشار از بالا، فروپاشی در پایین/ چرا اصلاحات ارضی شکست خورد؟


اصلاحات ارضی، جزئی مهم از انقلاب سفید، در روز ۲۶ ژانویه سال ۱۹۶۲، بی‌آنکه مجلس یا سنا که شاه پیشتر در آوریل ۱۹۶۱ هر دویشان را منحل کرده بود، در آن دخالتی داشته باشند، به اجرا درآمد. افزون بر این، با اینکه ایران کشوری با اکثریت جمعیتیِ مسلمان بود، روحانیون مسلمان اجازه بیان دیدگاه‌هایشان درباره این اصلاحات را نیافتند. در عوض این کابینه بود که نقش کلیدی را در اجرای این طرح داشت. هدف طرح آنطور که پیش از اجرا اعلام شده بود بازتوزیع زمین‌های زراعی میان طبقه‌های پایین‌دست روستایی، یا‌‌ همان صاحبان نسق بود. این گروه از رعیتِ بی‌زمین متمایز از خوش‌نشینانی بودند که ارباب موظف بود مرتباً تکه زمینی بهشان بدهد...

اصلاحات ارضی در ایران؛ اهداف و پیامدها


این مقاله نشان می‌دهد اصلاحات ارضی اساساً مفهوم زمین‌داری (مالکیت زمین) را در ایران تغییر داد، نظامی مبتنی بر اجاره را تبدیل کرد به نظام زمین‌های زراعی در تصرف مالک و در اعطای زمین به تمام کشاورزان مستأجر زمین در ایران، کاملاً موفق بود. تحقیقات بسیاری به این نکته اشاره کرده‌اند که سرمایه‌داری در مناطق روستایی ایران، ریشه‌های عمیقی دوانده که تا سدهٔ پیشین امتداد دارند. در نتیجه، نمی‌توان اصلاحات ارضی را تثبیت‌کنندهٔ سرمایه‌داری در این مناطق خواند. علاوه بر این، سخت بتوان اصلاحات ارضی و سیاست‌های دولتی متعاقب آن را تقویت‌کنندهٔ نهادهای سرمایه‌داری در ایران خواند. اصلاحات ارضی، ثبات سیاسی را در ایران بالا نبُرد. فقط شش سال بعد از اتمام برنامهٔ عظیم اصلاحات ارضی، نظامی سلطنتی که ۲۵ قرن دوام آورده بود، سرنگون شد.

روایت داستانی قیام 15 خرداد در "گواهی آزادی"


نوید روهنده، نویسنده کتاب گواهی آزادی درباره این کتاب می گوید:کتاب به صورت داستانی روایت شده، اما نه روایتی که منحصر به فرد و یا گروه خاصی باشد. در این کتاب شخصیت‌های متعددی وجود دارند که هر کدامشان نماینده یک گروه از قیام کنندگان هستند، از کشاورز و بازاری گرفته تا روحانی و معلم. سعی کردم روایت داستان تا جای ممکن کاملا روان و ساده باشد به همان سادگیِ مردمی که آغازگر قیام و البته دوره جدیدی در عصر خود بودند. داستان هیچ گونه پیچیدگی خاص و مبهمی ندارد تا بتواند با همه رده‌های سنی ارتباط برقرار کند. هدف من بیان واقعی و بدون حاشیه واقعه 15 خرداد بود به صورتی که خوانندگان در مدت زمان کوتاهی کتاب را بخوانند

«از تبعید تا پیروزی»؛ کتابی که برای خود آیت الله هم تازگی داشت


این خبر درمورد قدردانی آیت‌الله مکارم شیرازی از دست‌اندرکاران تالیف و انتشار کتاب «از تبعید تا پیروزی» است. کتابی که به قول آیت الله مکارم شیرازی مطالبی داشت که برای خود ایشان هم تازگی داشتند.ایشان در این مراسم از آقایان مرتضی سرهنگی و هدایت‌الله بهبودی، مدیران دفترهای ادبیات و هنر مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی و میرزاباقر علیان‌نژاد، نویسنده و تدوین‌کننده کتاب قدردانی کردند.

امام خمینی(ره) و رویدادهای بزرگ ایران معاصر (پیش از انقلاب اسلامی)


هر انقلابی پس از زنجیره‌ای از حوادث و تحولات مختلف تاریخی اتفاق می‌افتد. انقلاب اسلامی ایران نیز که با رهبری امام خمینی در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید، پس از سلسله‌ای از حوادث و تحولات خاص در تاریخ معاصر کشور اتفاق افتاد. در این بررسی، دیدگاه امام‌خمینی درباره حوادث عمده پیش از رخداد انقلاب اسلامی– یعنی نزدیک شدن علما به صفویان، قیام تنباکو، انقلاب مشروطه، دوره رضاشاه، ملی شدن صنعت نفت، قیام 15 خرداد 1342 و غیره – مورد توجه و بررسی قرار گرفته است

ده سال تا پانزدهم خرداد


هر چند دستگیری حضرت امام خمینی (ره) در سال 1342، که تجاوز آشکار و بی‌پروا به حریم مرجعیت و روحانیت تلقی می‌شد، باعث وقوع انفجار سیاسی و نهضت مردم ایران در پانزدهم خرداد را در پی داشت، اما در مقاله حاضر اوضاع سیاسی – اجتماعی ایران در دهه پیش از قیام پانزده خرداد مورد تحلیل قرار می‌گیرد و نگارنده تحولات اقتصادی، اجتماعی و ... پس از کودتای امریکایی بیست‌وهشتم مرداد 1332 را زمینه‌ساز اصلی شکل‌گیری قیام گسترده و اعتراض‌آمیز مردم در واقعه پانزدهم خرداد 1342 قلمداد می‌کند.

نشریه درسهایی از مکتب اسلام در مواجهه با لایحه


پژوهش حاضر با عنوان «بررسی فعالیت و عمل‌کرد نشریه درس‌هایی از مکتب اسلام در مواجهه با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی»، با مفروض حاکم بودن جریان روحانیت در نشریه مکتب اسلام، به بررسی رویکرد این نشریه به عنوان جزیی از جریان نهضت اسلامی در مواجهه با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی پرداخته است و در بررسی مقالات این نشریه، مخالفت و اعتراض به لایحه مزبور را از سوی آن نشریه بیان می‌دارد.

محفل سازنده ای داشتیم - مروری بر خاطرات زندان آیت الله مکارم شیرازی در دهه 1340


این نوشتار، ماحصل گفتگویی است که در سال 1384 با آیت الله مکارم شیرازی انجام شد و در سلسه مطالب (عالمان دین در زندان پانزده خرداد) مجله شاهد یاران به چاپ رسید. رژیم با دستگیری ایشان به اتفاق عالمان شاخص حوزه قم و تهران سعی داشت تا آنان را از محافل عزاداری محرم و صفر سال 42 دور نگه دارد. ایشان فروتنانه اظهار داشتند که در مقایسه با سایر مبارزات، رنجی را تحمل نکرده‌اند. در تمام طول گفت‌وگو، لحن ایشان سرشار از نشاط و شادمانی بود، لذا آنچه می‌خوانید مایه‌هایی از طنز در خود دارد.

سند بدون شرح روحانیت و قیام پانزدهم خرداد


این مقاله در واقع تحلیلی جامع است که در 15 خرداد سال 1349 به مناسبت گرامی‌داشت هفتمین سال قیام مردم ایران در 15 خرداد سال 1342، در خارج از کشور منتشر شده است این تحلیل که به شکل یک نشریه و با عنوان روحانیت و 15 خرداد نشر یافته از آن جهت حائز اهمیت است که تا سال ۱۳۹۰ منتشر نشده و توسط ساواک جمع‌آوری و بایگانی شده است و خواننده را با ادبیات انقلابی آن سال‌ها آشنا می‌سازد.

نامه نیمه خرداد


نهضت 15 خرداد مهمترین واقعه ای است که در شکل گیری و تعیین ماهیت انقلاب اسلامی تاثیر گذار بوده است. این قیام مردمی نقطه آغاز تاریخ انقلاب اسلامی و زمینه ساز و جهت دهنده حرکت های بعدی مردم علیه رژیم پهلوی و حامیان آن شد و با داشتن ویژگی ها و مشخصاتی منحصر به فرد ماهیت نهضت اسلامی را از نهضت های دیگر جدا کرد. موسسه خانه کتاب به مناسبت پنجاهمین سالگرد قیام پانزده خرداد، کتاب نامه نیمه خرداد را در سال 1392 با هدف آشنایی عموم مردم جامعه با کلیات این قیام و مسائل مربوط به آن در 160 صفحه منتشر نمود و با همین هدف، آن را در بیست و ششمین نمایشگاه کتاب تهران، به بازدیدکنندگان اهدا نمود.

مبدا نهضت


در آستانه پنجاهمین سالروز قیام پانزده خرداد که به تعبیر امام خمینی (ره) «مبدا انقلاب اسلامی» قلمداد گردید، موسسه خانه کتاب مجموعه ای از مقالات قیام پانزده خرداد را با عنوان «مبدا نهضت» منتشر نموده است. نگارش این كتاب که به همت رحیم نیکبخت میرکوهی و مجتبی سلطانی نژاد گردآوری شده است، در ماههای آخر سال 1391با سفارش مقاله به 100 محقق تاریخ انقلاب اسلامی در سراسر ایران آغاز شد و از این میان، تعداد پنجاه و هشت مقاله برای چاپ در کتاب انتخاب گردیدند.

استان گلستان در انقلاب اسلامی



استان گلستان درانقلاب اسلامی مجموعه ای سه جلدی از سری کتابهای «تاریخ های محلی انقلاب اسلامی» است که به قلم آقای غلامرضا خارکوهی در سال 1391 به نگارش درآمده و توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شده است. شیوه نگارش این مجموعه مبتنی بر خاطرات انقلابیون و مبارزان استان گلستان و بخش دیگر آن خاطرات مبارزان تبعیدی به استان همچون حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه و... است. در اینجا، با توجه به تمرکز نگاه مجلد اول این مجموعه بر روی سالهای آغازین نهضت و پانزدهم خرداد، مروری بر قطعه اول سه گانه استان گلستان در انقلاب اسلامی خواهیم داشت.

آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک



یکی از بزرگانی که در خطه دلاور خیز لرستان نشو و نما نمود و در کوران های مختلف تاریخی به ایفای نقش پرداخت، « آیت الله حاج شیخ روح الله کمالوند خرم آبادی» است که با جایگاه علمی، فقهی وسیاسی خود، در زمان های گوناگون علی الخصوص روزهای سخت پس از قیام 15 خرداد 1342 به حمایت از اسلام و نهضت امام خمینی (ره) قیام نمود. همین سابقه روشن سیاسی و فقهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی را بر آن داشت تا با انتشار کتاب «آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک» نه تنها به گوشه و کنار زندگی و مجاهدت های این عالم برجسته بپردازد، بلکه نقش مردم سرزمین دلاور خیز لرستان را نیز در جریان انقلاب اسلامی و تبعیت از علما برجسته نماید.

از تبعید تا پیروزی


زندان عناصر انقلابی را پخته تر، آگاه تر و مقاوم تر می کند و تبعید، ندای انقلاب را به نقاط دور و نزدیک می رساند. این سخنان، از زبان مرجعی بیرون آمده که علی رغم سابقه طولانی مبارزات و درجات والای علمی و مذهبی، تا اردیبهشت امسال کتاب جامعی در زمینه زندگی و مبارزات ایشان به چاپ نرسیده بود و با انتشار کتاب « از تبعید تا پیروزی» به همت میرزا باقر علیان نژاد، این مهم به حقیقت پیوست. آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی از جمله علمایی است که از ابتدای دهه 1340 مبارزات خود علیه رژیم پهلوی را آغاز کرد و در این راه متحمل زندان ها و تبعید های بسیاری شد و از پا ننشست...

بازسازی مدرسه فیضیه قم توسط بازاریان تهران


واقعه مدرسه فیضیه یکی از بزرگترین فجایع در عصر پهلوی دوم محسوب می شود و این رخداد خود زمینه ساز قیام تاثیرگذار پانزده خرداد1342 بود، قیامی که با داشتن رهبری منسجم توسط امام خمینی، منشاء تحولات عظیمی در تاریخ معاصر شد. از این رو همواره توجه بسیاری از محققین را به سوی خود جلب نمود و هر یک از پژوهشگران با رویکردی متفاوت سعی در واکاوی این واقعه تاریخی را دارند. بنابراین این مقاله نیز به نوبه خود قصد دارد به روند بازسازی این مدرسه و در نهایت نتایج این نوع کمک رسانی ها که از سوی اقشار مختلف مردمی صورت گرفت بپردازد.

هم اندیشی ادبیات و نهضت


به موازات حضور سیاست در شئون مختلف زندگی بشری یکی از وجوه شعری یعنی شعر سیاسی نیز متولد گردید و رشد یافت. در بررسی ادبیات سیاسی دوره دوم پهلوی به حوادث و رخدادهای سیاسی زیادی برمی‌خوریم که در این میان قیام 15 خرداد اهمیت ویژه‌ای دارد. قیام 15 خرداد با آنکه به شدت سرکوب شد اما در عرصه‌های مختلفی تأثیر شایان توجهی گذاشت. پس از این قیام بود که شاعران سیاسی مذهبی ظهور کردند و چهار جریان شعر سیاسی قوت و تداوم یافت. با آنکه به دلیل جوّ خفقان حاکم شاعران نتوانستند تراوشات ذهنی‌شان را درباره علل و اهداف وقوع قیام 15 خرداد انتشار دهند اما چند شعر باقی مانده از آن دوران درباره 15 خرداد، تداوم شعر سیاسی را اثبات می‌کند. با پیروزی انقلاب اسلامی شعرای اسلام‌گرا با استفاده از فرصت به دست آمده، علل و اهداف قیام 15 خرداد را به زبان شعر بیان نمودند.

فرازهایی از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیست و چهارمین سالگرد رحلت امام خمینی(ره)


در پانزده خرداد یک قیام مردمى به وجود آمد. این نشان‌دهنده‌ى این بود که آحاد ملت ایران، با روحانیت، با مرجعیت - که مظهر آن، امام بزرگوار بود - یک چنین پیوند مستحکمى دارند. و نکته اینجاست که همین پیوند است که ضامن پیشرفت نهضت، اوج نهضت و پیروزى نهضت می‌شود. هر جا یک حرکتى، یک نهضتى به مردم متکى بود و مردم با آن همراه شدند، این نهضت قابل ادامه است؛ اما اگر مردم با یک حرکت اعتراضى پیوند نخوردند، ناکام خواهد ماند؛ کمااینکه بعد از حادثه‌ى مشروطه در ایران قضایائى اتفاق افتاد، مبارزاتى شروع شد، هم از طرف گروه‌هاى چپ، هم از طرف گروه‌هاى ملى، اما همه‌ى اینها در طول تاریخ نهضتهاى ایران، سرنوشتشان شکست و ناکامى بود؛ چون مردم با اینها نبودند.

محک عیار پانزده خرداد در بیست و دو جلد



پس از تجربه موفق دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در نگارش روزشمار انقلاب اسلامی، با توجه به جایگاه ممتاز قیام 15 خرداد در تاریخ معاصر ایران، نگارش روزشمار 15 خرداد در سال 1376 در دستور کار این دفتر قرار گرفت. در ابتدا با توجه به حوادث و تحولاتی نظیر رحلت آیت‌الله بروجردی، اصلاحات ارضی، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انقلاب سفید، واقعه مدرسه فیضیه، عاشورا، بازداشت امام خمینی، قیام 15 خرداد، کاپیتولاسیون، تبعید امام خمینی به ترکیه، ترور حسنعلی منصور و ... مقطع زمانی 1340-1343 برای نگارش روزشمار 15 خرداد انتخاب شد تا به عوامل و زمینه‌های قیام 15 خرداد، خود واقعه 15 خرداد و پیامدهای آن بپردازیم. در این دوره چهار ساله ما شاهد نخست‌وزیری 5 نفر (شریف‌امامی، امینی، عَلَم، منصور و هویدا) هستیم یعنی کشور هر سال نخست‌وزیر جدیدی داشت این نشانه بحران برای حکومت پهلوی است.

بررسی و تحلیلی از شخصیت امام خمینی (1343-1340)


برای بررسی و تحلیلی از شخصیت و رویکردهای سیاسی ـ مذهبی آیت‌الله روح الله خمینی در دوره آغاز نهضت اسلامی، لازم است موضوع را در برشی از زمان بررسی کرد. بدین‌منظور مقطع رحلت آیت‌الله العظمی حاج سیدحسین بروجردی در فروردین 1340 تا تبعید آیت‌الله خمینی از ایران در آبان 1343 در نظر گرفته شد.

تشریح انگیزه‌‏ها و اهداف قیام 15 خرداد در کلام امام خمینی


این سخنرانی در تاریخ سه شنبه 15 خرداد 1358 و در اولین سالگرد این واقعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برگزار شد. محل این سخنرانی قم است. ایشان به مناسبت سالگرد قیام 15 خرداد 42، اهم سخنان خود را به قیام 15 خرداد 42 و تشریح اهداف و انگیزه های آن اختصاص داده بودند. این سخنرانی در میان ازدحام شدید مردم و طلاب انجام شد که متن آن به تشریح در ادامه مطلب آمده است

حوزه نجف و تحولات سیاسی ایران (از حادثه مدرسه فیضیه تا قیام 15 خرداد)


در ادامه تحولاتی که در ایران در نیمه دوم سال 1341رخ داد و روحانیون را به واکنش اعتراض‌آمیز وادار ساخت، با آغاز سال 1342 و حمله ایادی حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه در قم، رویارویی حکومت با نیروهای مذهبی به صورت کاملاً آشکاری درآمد. این حادثه و حوادث پس ازآن موجب شد تا حوزه نجف درحمایت از روحانیون و تقبیح رفتارحکومت ایران مجددا برانگیخته شود.دراین میان ، همانند مقطع نیمه دوم سال1341، مراجع حوزه نجف مواضع دقیقا یکسانی نداشتند. نحوه واکنش چهره های سرشناس روحانیت نجف بویژه حضرات آیات سیدمحسن حکیم وسیدابوالقاسم خویی موردتوجه این تحقیق است.

چرا 15؟ چرا خرداد؟ چرا 42؟


این پرسش از سه بخش به‌هم پیوسته‌ ترکیب یافته، ساختمان معنایی واحدی را تشکیل می‌دهد: چرا روز پانزدهم؟ چرا ماه خرداد؟ و اساساً چرا سال 1342؟ یعنی اینکه چرا چنان حادثه مهم تاریخی در چنان روز، چنان ماه و چنان سالی روی داد؟ به سخنی بهتر آیا برای وقوع این حادثه، در پانزدهمین روز از سومین ماه از دومین سال از دهه 1340شمسی، می‌توان نشانه‌هایی را در متن حوادث پیدا کرد و دست روی آنها گذاشت. یا اینکه اصلاً هیچ علامتی در این زمینه وجود نداشته، «اَلخَیرُ فی‌ما وقَعَ» بوده است.

انقلاب اسلامی و ادوار تاریخ‌نگاری آن


دگرگونی‌های بزرگ اجتماعی، همچون انقلاب، پیامدهای گونه‌گونی دارد. از آن شمار است برانگیخته شدن میل مورخان به نگارش رویدادهایی که به انجام یک حکومت و آغاز حکومتی دیگر منجر گشته. انقلاب اسلامی نیز بنا به طبع دگرگون‌ساز خود چنین خواستی را در ضمیر تاریخ‌نگاران ایران و جهان پدید آورد و به فراخور دانش، علاقه و تخصص‌شان، آنان را وادار به این واکنش طبیعی کرد. و از آنجا که نوشتن از رخدادهای تاریخی توقف‌ناپذیر است، سیر تاریخ‌نگاری درباره انقلاب اسلامی از ابتدا تا کنون و از حال به آینده در جریان است.

بررسی اشعار سروده شده درباره قيام 15 خرداد


شعر فارسی همواره در كشاكش تاريخ، آينه تمام‌نمای دغدغه‌های ملتی بود كه با فراز و فرود بسيار تنها می‌خواستند آرمان‌ها و وطنی را كه به آن عشق می‌ورزيدند، حفظ كنند؛ سروده‌هايی كه در رابطه با 15 خرداد به نظم درآمده‌اند، از نمونه‌های كامل شعر وطنی بود كه رنگ اسلامی به خود گرفته است. بسيار است صدای نغمه‌های شاعرانی كه يا از پشت ميله‌های زندان و يا در كنج عزلت خود، در راه تحقق اين اهداف ايرانيان و يا پس گرفتن آنچه از دست داده‌اند، زبان به سخن گشودند.

انتشار پنجمین شماره فصلنامه اینترنتی 15 خرداد 42 ویژه مهاجرت علماو زلزله بوئین زهرا


پنجمین شماره از فصلنامه اینترنتی 15 خرداد 42 منتشر شد. پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 با همت و همکاری اساتید و نویسندگان تاریخ انقلاب اسلامی، در این شماره، مقالات ویژه و متعددی را ارائه نموده است که تماما برای اولین بار منتشر می شوند. علاقه مندان می توانند از طریق پیوند سمت راست و چپ صفحه اصلی پایگاه و یا آدرس اینترنتی http://15khordad42.ir/faslname به فصلنامه دسترسی پیدا کنند.

برگزاری هفتمین نشست از سلسه نشست‌های پنجاهمین سال شروع نهضت امام خمینی (ره)


هفتمین نشست از سلسه نشست‌های پنجاهمین سال شروع نهضت امام خمینی (ره) با موضوع تاریخ‌نگاری قیام 15 خرداد، با سخنرانی حجت‌الاسلام علی باقری، نویسنده و تدوین کننده مجموعه‌ای از خاطرات این قیام در ساختمان پژوهشکده اسناد و مرکز پژوهش‌های ایران‌ شناسی و اسلام ‌شناسی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و با حضور جمعی از پژوهشگران حوزه تاریخ برگزار شد.

گفتگو با آقای علی‌اکبری، از شاهدان حماسه پانزده خرداد ورامین


آقای علی اکبری از جمله افرادی بود که اعلامیه‌های رسیده از قم را در ورامین پخش می‌کرد. او صاحب مغازه و کسب و از دوستان شهید معصوم شاهی- از شهدای 15 خرداد ورامین - و از شاهدان عینی و افراد مطلع وقایع روز 15 خرداد ورامین است. متاسفانه پایگاه 15 خرداد تصویری از ایشان در دست نداشت تا به خوانندگان ارائه دهد. از این رو از خوانندگان مطلب و اهالی ورامین خواهشمندیم در صورت داشتن تصویری از ایشان، ما را در جریان قرار دهند. در ادامه خاطرات ایشان از روز پانزدهم خرداد 1342 را مرور می کنیم.

از قیام علیه فراموشخانه تا قیام پانزده خرداد - بررسی وِیژگی های قیام پانزده خرداد


نهضت‌هایی که در دو سده گذشته در ایران پدید آمدند یا ضد استعماری بودند (مانند نهضت تنباکو) یا ضد استبدادی (مانند نهضت مشروطه) و از آنجا که این دو شیطان سلطه‌جو طی تاریخ مکمل هم بوده‌اند، خیزش و خروش توطئه‌ها بر ضد فقط یکی از آن دو نمی‌توانست کارایی لازم را داشته باشد و آن را از بین ببرد؛ زیرا دومی، اگر هم‌زمان مورد حمله قرار نمی‌گرفت، بی‌شک خود توطئه می‌کرد و آب رفته را به جوی بازمی‌گرداند. امام (ره) با عبرت‌آموزی از تاریخ، مبارزه با استبداد و استعمار را هم‌زمان آغاز کرد و تا روز پیروزی، نهضت را در این دو جبهه رهبری کرد و سرانجام نیز توانست فروپاشی نظام 2500 ساله شاهنشاهی را با قطع دست اجانب از سرنوشت ملت همراه سازد و به سلطه بیگانگان در ایران برای همیشه پایان دهد.

جلوه ای دیگر از 15 خرداد تبریز - گفتگو با حجت الاسلام وحدت نیا


حجت‏الاسلام محمود وحدت‏نيا فرزند حجت‏الاسلام والمسلمين حاج ميرزا ابراهيم سال 1312 ش، در تبريز، متولد شد.پس از طى مقدمات در سالهاى حدود 28 ـ 1327 ش به قم مشرف شد و تحت‏نظر و الطاف آيت‏اللّه آقاى سيدحسين قاضى و حجت‏الاسلام والمسلمين آقاى حاج ميرزا حسن تيلى قرار گرفت. در تفسير، اصول فقه و فلسفه از محضر حجج و آيات، آقايان امام موسى صدر، برادرشان آقا رضا صدر، شبيرى زنجانى (زاهدى) نورى، مجاهد تبريزى، ايوقى منجمى، موسوى اردبيلى، سبحانى، مستنبط غروى بهره گرفت. خارج فقه را از آقاى شريعتمدارى آموخت. پس از شهادت گروهى از اعضاى فداييان اسلام، به تبريز رفت و در آنجا سكنى گزيد. در اعتراض به رفراندوم ششم بهمن 41، دستگير و به زندان قزل‏قلعه اعزام شد. در 15 خرداد 1342 همراه آقايان اهرى و بكايى به كاروان زندانيان در عشرت‏آباد پيوست.در هجده رجب همان سال، همراه با علماى تبريز دستگير و در ساواك تبريز زندانى شد.

15 خرداد و مطبوعات مزدور خارجی


اسنادی که در این بخش منتشر می شوند مربوط به اظهارنظر بعضی از رسانه‌های کشور ترکیه پیرامون نهضت خونبار 15 خرداد سال 1342 است. قیام خونین مردم مسلمان ایران در 15 خرداد، بسیاری از بافته‌ها و دروغ‌های رژیم پهلوی را در جهان، به ویژه در منطقه آشکار ساخت. اما وقتی قیام ملت ایران در 15 خرداد سال 42 به جهان مخابره شد، تمامی بافته‌های مطبوعات مزدور خارجی مورد تردید قرار گرفت و مطبوعات ترکیه که بیشترین نقش را در دفاع از اقدامات ضد ملی و ضد دینی رژیم پهلوی داشتند، به سفارش کنسولگری‌های ایران به دست و پا افتادند که چهره واقعی قیام 15 خرداد را برای مردم مسلمان ترکیه مخدوش کنند...

بسترها و دستاوردهای قیام 15 خرداد


بی‌تردید هیچ دگرگونی و انقلابی بی‌ریشه و علت پدید نمی‌آید و بسترها و عواملی در شکل‌گیری آن مؤثر است. قیام 15 خرداد نیز جنبشی ماندگار و اثرگذار است و نقطه عطفی در کارنامه انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رود. این قیام، سرآغاز تحولات و دگرگونی‌های شگفت‌آوری شد که به حق می‌توان از آن به عنوان «یوم‌الله» نام برد. عوامل و بسترهای چندی در پیدایش قیام 15 خرداد نقش دارد که در این نوشتار ابتدا به بررسی و تبیین آنها می‌پردازیم و سپس پیامدها، آثار و دستاوردهای عظیم آن را مورد بازکاوی دقیق قرار می‌دهیم.

جنبش دانشجویی ایران در خارج از کشور - کنفدراسیون دانشجویان ایران / اتحادیه ملی


بررسی حاضر، تلاشی است که برای بازسازی تاریخچه جنبش دانشجویی ایرانیان در خارج از کشور در چارچوب تحولات داخلی و خارجی به عمل می‌آید. تأکید اصلی این بررسی، بر تحولات و فعالیت‌های کنفدارسیون دانشجویان ایرانی / اتحادیه ملی است که سازمان اصلی این حرکت محسوب می‌شد. این سازمان در دوران فعالیتش از شناخته‌شدگی و اهمیت بسیاری برخوردار بود. به عنوان مثال می‌توان از ناظرانی خارجی نام برد که این سازمان را «شناخته شده‌ترین بخش مخالفین حکومت شاه در سال‌های نخست دهه 1350 دانسته‌اند(2)»، و نیز از کسانی همچون آخرین سفیر شاه در انگلستان و سفیر آمریکا در ایران و نیز از خود شاه نقل قول آورد که مخالفت‌های دانشجویان ایرانی مقیم خارج را رکن عمده ائتلافی به شمار آورده‌اند که به سرنگونی رژیم سلطنتی در ایران انجامید