رحلت آیت‌الله بروجردی و مرجعیت آیت الله خمینی(ره) در شهرری


چند روز قبل از اعلام فوت آیت الله بروجردی مردم شهرری با آگاهی از بهبودی وضع عمومی ایشان كه از سوی پزشكان مخصوص اعلام گشته بود، به شكرانه سلامت كوچه بازار خود را چراغانی كرده بودند اما تقدیر چیز دیگری را رقم زد و رهبر مذهبی شیعیان در ساعت هفت و پنج دقیقه صبح پنج‌شنبه دهم فروردین سال 1340 رخت از جهان بست. به دنبال پخش این خبر شهر تاریخی و مذهبی ری در سوگ مرجع و رهبر دینی خود در غم و اندوه عمیق فرو رفت و مردم با حزن و اندوه بی‌سابقه‌ای و با تعطیل كردن كسب و كار خود و پوشیدن لباس عزا عازم قم شدند تا در تشیع جنازه مرجع دینی خود شركت كنند. پس از رحلت آیت الله بروجردی نخستین سوالی كه در ذهن عامه‌ی مردم پدید آمده مسئله‌ی مرجعیت بود و اینكه از این پس چه كسی زعامت شیعیان را برعهده خواهد داشت...

از غارت فیضیه تا شاه دوستی و غارتگری


داستان از روزهای پایانی سال 1341 شروع شد. همان روزهایی که محمدرضا پهلوی در حال کنار آمدن با ناکامی های طرح انجمن های ایالتی و ولایتی بود. اما در روزهای آغازین بهار سال 1342 اتفاقاتی رخ داد و محمدرضا پهلوی اشتباهاتی مرتکب شد که آتش خشم مردم و روحانیت و در راس آنها امام خمینی(ره) را برانگیختند و زمینه ساز قیام 15 خرداد شدند. در این مقاله نگاهی به روند این حوادث زمینه ساز داریم.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی


سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی مؤسسه‌اي‌ آموزشي‌، پژوهشي‌، علمي‌ و خدماتي‌ است‌ كه‌ اساسنامه‌ آن‌ به‌ تصويب‌ مجلس‌ شوراي‌ اسلامي‌ رسيده‌ است‌ و رياست‌ عاليه‌ آن‌ با رئيس‌ جمهوري‌ است‌. شكل‌گيري‌ رسمي‌ كتابخانه‌ ملي‌ به‌ سال‌ 1316 بازمي‌گردد. در سال‌ 1358 مركز خدمات‌ كتابداري‌، و در سال‌ 1378 سازمان‌ مدارك‌ فرهنگي‌ انقلاب‌ اسلامي‌ در كتابخانه‌ ملي‌ ادغام‌ شدند و سرانجام‌ در سال‌ 1381 با تصويب‌ شوراي‌ عالي‌ اداري‌، كتابخانه‌ ملي‌ و سازمان‌ اسناد ملي‌ با هم‌ ادغام‌ شدند و سازمان‌ فعلي‌ شكل‌ گرفت‌. اكنون‌ اين‌ سازمان‌ در دو ساختمان‌ مستقل‌»كتابخانه‌ ملي‌ ايران‌» و «گنجينه‌ اسناد ملي‌ ايران‌» فعاليت‌ دارد. اما این سازمان اخیرا فعالیت هایی پژوهشی در زمینه پانزدهم خرداد انجام داده است که البته نتیجه تلاش بخش ایرانشناسی و اسلام شناسی این سازمان است. در ادامه، پس از معرفی کلی سازمان، نگاهی می اندازیم به این فعالیت ها.

برگزاری همایش بررسی نقش پیشگامان انقلاب در نهضت امام خمینی(ره) در ورامین


معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین – پیشوا با مشارکت نهادها و ادارات شهرستان‌های ورامین و پیشوا، همایش «نقش پیشگامان انقلاب در نهضت امام خمینی (ره)» را با سه محور اصلی «اندیشه‌های امام خمینی (ره) و قیام 15 خرداد»، «اعتدال و انقلاب اسلامی» و «پیشگامان و دین‌مداری» برگزار می‌کند. پژوهشگران تا 10 اردیبهشت 1393 فرصت دارند تا مقالات خود را به دبیرخانه همایش ارائه کنند.

نگاهی به بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی


انقلاب اسلامی ایران در جهان تیره و تار و ظلمت‌بار قرن بیستم، انفجار نور برای ملت‌های محروم و زمین‌لرزه‌ای بن‌افکن برای کاخ‌نشینان، ستم‌پیشگان و جهانخواران شمرده شد که جهانیان را غافلگیر و شگفت‌زده کرد. این ملت انقلابی و مغضوب استعمار و استکبار جهانی ایران است که می‌تواند ریشه‌ها و زمینه‌های پیدایش انقلاب و پیروزی آن را به رشته نگارش بکشد و به نمایش بگذارد؛ و در این راستا بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی به منظور تحقق رسالت مقدس تدوین تاریخ انقلاب و ترسیم حماسه‌آفرینی‌های ملت انقلابی و قهرمان پرور ایران و روشنگری از زوایای تاریک و ابهام‌آمیز این انقلاب و رهبران و رهروان آن تأسیس شده است. در این مقاله اهداف، طرح‌ها، برنامه‌های تحقیقاتی و خلاصه‌ای از عملکرد این بنیاد به صورت اجمالی جهت آگاهی خوانندگان تقدیم می شود.

اعزام طلاب به سربازی


رژیم پهلوی دوم، همواره از حضور نیروهای روحانی در بین مردم انقلابی رنج فراوانی می برد و تمام سعی خود را بر سرکوب این گونه نیروها متمرکز نموده بود.از این رو از روش های مختلفی چون جنگ روانی علیه روحانیت، ممانعت از گِرفتن مجالس ختم در هفتم، چهلم و سال (به خصوص چهلم شهدای فیضیه) و... بهره می برد. اما پس از فاجعه ی فیضیه ی قم (2 فروردین 1342) و آشکارشدن اتحاد روحانیت علیه رژیم ستم شاهی، در اواخر فروردین ماه (اوایل اردیبهشت) رژیم دست به کار عجیبی زد، و آن دستگیری طلبه های جوان و اعزام آن ها به سربازی بود. البته این امر صرفاً برای فشار بر روحانیت بود که این مقاله نگاهی به همین موضوع دارد

نگاهی به فعالیت های مراکز پژوهشی شهرستان ورامین در زمینه پانزدهم خرداد


ورامین یکی از شهرهای تاریخی ایران است با قدمتی پنج هزار ساله. کاوش‌های اخیر باستان‌شناسی نشان می‌دهد قدمت تمدن این منطقه به بیش از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. این شهرستان که در جنوب شرقی استان تهران واقع شده است با وقوع رویداد 15 خرداد، نقش خود را به عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌های انقلاب اسلامی به خوبی ایفا کرد. به طوری که امروزه از ورامین به عنوان شهر پانزده خرداد یاد می کنند. مقاله زیر تعدای از مراکز پژوهشی مهم این شهرستان که بازگوی حوادث تاریخی پانزدهم خرداد بوده اند را معرفی می کند.

معرفی بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی


بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران در سال 1362 با همفکری مقام معظم رهبری آیت الله خامنه ای، آیت الله هاشمی رفسنجانی، مرحوم حاج احمد خمینی و دبیر کلی آقای عبدالمجید معادیخواه تشکیل شد. علت و منشأ تأسیس این بنیاد تلاش برای تاریخنگاری و تدوین تاریخ انقلاب اسلامی ایران بود که یکی از مهم ترین آرمان های فرهنگی انقلاب اسلامی است. اساس نامه ی آن در سال 1365 به ثبت رسید و در آن، اهدافی برای بنیاد تعریف گردید. از جمله: جمع آوری اسناد و تدوین و نشر تاریخ انقلاب اسلامی، تحقیق در مورد رجال انقلاب اسلامی ایران و شخصیت های انقلابی مسلمان جهان و نشر آثار سودمند در این زمینه، تحقیق و تحلیل مقایسه ای انقلاب های جهان با انقلاب اسلامی ایران، تدوین تاریخ اسلام و معرفی قهرمانان حماسه آفرین آن در ابعاد گوناگون. حال با این مقدمه نگاهی به فعالیت های این بنیاد در زمینه انقلاب اسلامی و پانزدهم خرداد می پردازیم

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی


هدف از این مقاله معرفی یکی از مراکز اسنادی و پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است که اخیرا فعالیتهای چشمگیر و مثمرالثمری را در رابطه با تاریخ انقلاب اسلامی و خصوصا پانزدهم خرداد انجام داده است. این جمله ها مقدماتی هستند برای معرفی بخش اسلام شناسی و ایران شناسی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. اما رسیدن از جزء به کل در این مقال، کاری است که شاید تا حدودی باعث گمراهی خوانندگان شود. به همین دلیل در ابتدا ما سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران را معرفی می کنیم و سپس به فعالیتهای بخش ایران شناسی و اسلام شناسی این سازمان‌ و فعالیت های این مرکز در رابطه با تاریخ پانزدهم خرداد می پردازیم.

فتوای امام خمینی و قیام عشایر لارستان


از حوادث مهم دوران اولیه نهضت امام خمینی، قیام طوایف لر و نفر از عشایر منطقه لارستان است که در طول سال 1342 به یکی از معضلات حکومت پهلوی تبدیل گردید. این حرکت اعتراضی مسلحانه در پیوند با قیام امام خمینی قرار گرفت و فتوای تحریم تقیه ایشان در فروردین 1342 نقش مهمی در شعله‌ور شدن این قیام داشت. بررسی زمینه‌های شکل‌گیری قیام و نقش روحانیت منطقه و چگونگی خاتمه این رویداد مورد توجه این مقاله می‌باشد.

گزارشی از واحدها و فعالیت های مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی


مرکز اسناد كتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، كه در حقیقت تنها آرشیو قوۀ مقننه به شمار می آید، به صورت رسمی از 1372 فعالیت خود را آغاز كرده است. این مركز، که یکی از مهم ترین مراکز آرشیوی کشور است، با دارا بودن حدود دوازده میلیون سند، منبعی مناسب برای ﭘﮋوهشگران تاریخ معاصر كشور محسوب می شود. اسناد موجود در این مرکز بازگوی تاریخ نهادینه شدن مردم سالاری و نهاد قانون گذاری در کشور است و با توجه به گرایش و علاقۀ بسیار ﭘﮋوهشگران و مورخان در سال های اخیر نسبت به وقایع انقلاب مشروطه و مجلس شورای ملی در دوره پهلوی اول و دوم، این مرکز می تواند ﭘﺎسخگوی مستند ابهامات ﭘﮋوهشی آنان باشد. در این گزارش، به معرفی واحدهای مرکز اسناد كتابخانۀ مجلس شورای اسلامی و همچنین فعالیت های اصلی این مركز و فعالیت هایی که در زمینه نهضت امام و انقلاب دارد می پردازیم.

مروری بر اعلامیه تاریخی امام؛ شاه دوستی یعنی غارت گری


اعلامیۀ «شاه دوستى یعنى غارتگرى» که در آن شرایط خفقان بار و وحشت آور صادر شد، ابتکارى ژرف در مقابل نقشه و برنامۀ شاه در یورش به فیضیه بود و غول مقوایى مخوفى را که شاه از خود ساخته بود، درهم شکست. پس از ماجراهای روزهای نخست فروردین 1343 و یورش نیروهای شاهنشاهی به مدرسه فیضیه، شاه گمان مى کرد که نقش امام خمینى در برابر فاجعۀ خونین فیضیه تا به همین حدِ فراخواندن مردم به دیدن از مدرسۀ فیضیه و زخمى هاى آن پایان مى یابد و این هم با اخراج بیماران از بیمارستان و بستن مدرسۀ فیضیه پایان خواهد یافت. شاه در این خیالات غوطه ور بود که ناگهان آن اعلامیه تاریخی صادر گردید..

بازدید از سلول‌های انفرادی ساواک در کاروانسرای مشیر برازجان برای عموم


برای اولین بار و همزمان با ورود مدیر قرارگاه فضای مجازی کشور، بازدید از سلول‌های انفرادی ساواک در این مکان برای عموم مردم آزاد شد. کاروانسرای مشیر الملک در زمان پهلوی به زندان ساواک تبدیل شد. اولین گروه زندانیان سیاسی در دژ برازجان، گروه کمونیست‌ها بودند که از زندان مشهد به برازجان تبعید و زندانی شدند. اما در اوایل دهه 1340 که نهضت اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی(ره) شروع شد، زندانیان عضو گروه‌های اسلامی و ملی نیز به دژ برازجان منتقل شدند که از جمله تمامی سران نهضت آزادی به جز آیت الله طالقانی، سران جمعیت موتلفه اسلامی، اعضای نیروی سوم، گروه 15 خرداد، متهمین به شرکت در قتل منصور، نخست وزیر رژیم پهلوی و دیگر گروه‌های چپ بودند.

تاریح شفاهی زندگی و مبارزات شهید صادق امانی


مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامی اولین كتاب خود در سال 1393 را با عنوان «تاریح شفاهی زندگی و مبارزات شهید صادق امانی» تألیف امین عزیزی و مجتبی سلطانی احمدی روانه بازار نشر كرد. در معرفی این کتاب آمده است:با شروع نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی(ره) در اوایل دهه 1340 شمسی و مبارزه ایشان بر ضد رژیم پهلوی، عده‌ای از نیروها و شخصیت‌های متدین و وارسته كه برخی از آنها سابقه فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و سیاسی را در كارنامه خود داشتند، با قبول مرجعیت دینی و سیاسی امام خمینی(ره) به ایشان پیوستند و جزء نیروهای مبارز و فعال نهضت و انقلاب درآمدند. اینان با مجاهدت و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر نقش مهمی در سازماندهی و مدیریت و تربیت اخلاقی و عقیدتی نیروهای انقلابی و انسجام آنها ایفا نمودند و در نهایت بر سر اهداف خود جان باختند

روزهای سرکوب و قیام - مروری بر رخدادهای بهار 1342


این مقاله نگاهی دارد به روزهای سختی که در بهار 1342 بعد از فاجعه فیضیه در ایران به وقوع پیوستند. همان روزهایی که امام خمینی (ره) در برابر موج بزرگی از تبلیغات رسانه ای علیه روحانیت قرار گرفتند و با حضور در مدرسه فیضیه تصمیم خود مبنی بر مقاومت و مبارزه را به همگان اعلام کردند و از مردم خواستند که به دیدن آثار فاجعه فیضیه بروند. این تصمیم سر آغاز رعب و وحشت ساواک بود و سرآغاز وقایع بهار 1342. در ادامه مروری بر این حوادث داریم

از فروردین تا فروردین


این مقاله نگاهی دارد به اهم حوادث واقعه از فروردین 1340 تا فروردین 1344 که پایه گذار نهضت امام خمینی بودند. هم زمانی با بهار و فرارسیدن نوروز 1392، بهانه ای به دست ما داد تا حوادثی را مرور کنیم که از نوروز 1340 آغاز شدند، در نوروز سال 1342 به اوج التهاب خود نزدیک شدند و در نوروز 1344 به طور ظاهری و موقت از التهاب افتادند. در صورتی که بر خلاف تصور حکومت پهلوی، این حوادث انقلابی نه تنها فرو ننشستند، بلکه پایه ای شدند برای انقلابی که در سال 1357 رخ داد

نگاهی موشکافانه به آفتاب حصار


تاریخ شفاهی حضور امام خمینی در کرج طی سالهای 1339 تا 1341 از مجموعه کتابهای انقلاب اسلامی در البرز با همکاری حوزه هنری استان البرز و معاونت فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری کرج با مصاحبه، تدوین و پژوهش سعیده محرمی و سمیر کتف از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است. کتابی است که با استفاده از منابع دست اول به روایت روزهایی پرداخته که کمتر به آنها توجه شده. روزهای حضور امام خمینی در کرج طی سالهای ذکر شده. اما این اثر با تمام ظرافات هایش، ایراداتی دارد که در ادامه مقاله به آنها می پردازیم

نگاهی به مرکز اسناد انقلاب اسلامی


مرکز اسناد انقلاب اسلامی به عنوان یک موسسه پژوهشی تاریخ انقلاب اسلامی ایران با هدف گردآوری و بایگانی اسناد و مدارک مربوط به نهضت امام خمینی جهت انجام تحقیقات مستند تاریخی و سندیت تدوین و نگارش تاریخ انقلاب اسلامی در سال 1360 ش رسما فعالیت خود را آغاز نمود و بدین منظور به گردآوری اسناد و مدارک قبل از انقلاب اقدام نمود.البته قبل از تأسیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی توسط سید حمید روحانی (زیارتی) وی از اوایل دهه پنجاه شمسی به عنوان پیشگام، تدوین تاریخ انقلاب اسلامی را آغاز نموده و به گردآوری یادداشتها و نامه‌های امام خمینی پرداخته بود. و نتیجه این اقدامات موجب شد تا کتابی تحت عنوان بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی در سال 1356 ش در تیراژ بسیار بالا توفیق نشر یابد. در اوایل دهه 60 ش مرکز اسناد انقلاب اسلامی منحصر به سید حمید روحانی و مجله‌ای به نام 15 خرداد بود، اما کم کم زمینه هایی فراهم شد تا این مرکز گسترش یابد و به یک مرکز بزرگ پژوهشی تبدیل گردد

موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)


در مقام ارزیابی میزان موفقیت های نظام اسلامی که داعیه تمدن سازی و احیای معنویت و ارزش های الهی دارد، خط و راه بنیانگذار آن محک سنجش و معیار داوریها است. در مقام آسیب شناسی نهضت های بزرگ و کشف انحراف از مسیر هدف های اولیه آنها، در اختیار داشتن اسناد و مدارک موثق و مورد اعتماد از دوران شکل گیری نهضتها و خصوصا مواضع، دست خطها، فرامین و احکام و سخنان بنیانگذاران نهضت ها بسیار راهگشا و حائز اهمیت است. بنابر این با توجه به نقش بی بدیل امام خمینی در انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران، تأسیس نهادی که به این نیاز همیشگی انقلاب بدور از اقتضائات روزمره فضای سیاسی و رویکردهای ذاتا متغیر آن پاسخ دهد با مسئولیت ارائه بی‌کم و کاست عین سخنان و نوشته‌ها و آثار امام و نظارت بر آنچه که به نام او منسوب و منتشر می‌شود و اعلان موضع در صورت انتشار اسناد جعلی و نسبت های غیر واقعی، نیاز بسیار مهمی بود که از سوی یادگار حضرت امام به درستی و خوشبختانه در زمان حیات امام تشخیص داده شد. نامه مفصلی که ایشان در بیان همین ضرورتها خطاب به امام نوشت و مأموریت صریحی که حضرت امام طی حکمی در واگذاری این مسئولیت خطیر به ایشان محول نمود مبنای تشکیل موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی گردید.

نگاهی به مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران


در سال 1372 مقام معظم رهبری از نمایشگاهی که در وزارت اطلاعات ترتیب داده شده بود بازدید فرمودند و برخی از بولتن هایی را كه از طریق اداره ی كل اسناد در معرض دید معظم له قرار گرفته بود، ملاحظه و با افسوس از این كه چرا این اسناد گران بها تاكنون به صورت كتاب در جهت تاریخ پژوهی و سندپژوهی كشور قرار نگرفته، تأكید فرمودند تا ساز و كاری طراحی شود كه این اسناد هر چه زودتر در دسترس مردم قرار گیرد. بنابراین در پی این امر، بلافاصله نیز دستوری به وزارت اطلاعات صادر شد تا این اقدام هر چه زودتر از سر گرفته شود.. از این رو در پی این فرمان عالمانه، به دستور وزیر اطلاعات وقت، «مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران» کار خود را شروع نمود و تا به امروز توانسته با ارائه خدمات و چاپ اسناد به صورت کتب، پرده از بسیاری ابهامات در رابطه با انقلاب اسلامی بردارد و شناخت بیشتر و جامع تری را به پژوهشگران این حوزه ارائه دهد.

هردانه که بر خاک افتد


کتاب (هر دانه که بر خاک افتد) عنوان مجموعه شعری است که در رثای پانزدهم خرداد 42 و شهدای این واقعه توسط ستاد دائمی برگزاری جشنواره ادبی پانزده خرداد شهرستان ورامین در نیمه دوم سال 1391 منتشر گردید و در مهرماه همان سال در جشنواره ادبی پانزدهم خرداد از آن رونمایی شد.این اثر توسط موسسه فرهنگی و هنری رسول آفتاب شهرستان ورامین در سال 1391 تدوین و منتشر گردید.

رمضان 43 و صفیر اولیه گلوله!


فرا رسیدن ماه رمضان فرصتی بود که هواداران نهضت را مایه امید و رژیم را زمینه هراس و نگرانی بود. چنین بود که نشریه مخفی بعثت سرمقاله خود را با عنوان جنبش رمضان به این مهم اختصاص داد. آری، در شرایطی که همه ناراحت بودند که چرا هیچ عکس‌العملی در قضیه دستگیری امام نشان داده نشده؛ ناگهان سکوت رمضان با صفیر گلوله بخارایی و همرزمانش شکست و خبر ترور منصور ـ نخست‌وزیر وقت ـ همه جا پیچید. و کوشش رژیم در کوچک نشان دادن موضوع و تأکید بر کاری نبودن زخم به جایی نرسید و ناگزیر پس از چهل و هشت ساعت، به همه چیز اعتراف کرد.

پلاک 42


پلاک 42 عنوان اثری است که اداره حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس با همکاری شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی در 32 صفحه به مناسبت پنجاهمین سالروز قیام 15 خرداد 1342 منتشر نموده است. آنچه که در پیش روی شماست گزیده ای از وقایع و حوادث سال 1342 است که از درون اسناد به جای مانده و از زبان مبارزین و شاهدین حادثه عظیم 15 خرداد گردآوری و تدوین گردیده است.در این اثر تلاش شده است که به صورت کوتاه و مختصر عوامل پیدایش و ظهور قیام 15 خرداد 1342 که منجر به فروپاشی نظام پادشاهی پهلوی گردید به رشته تحریر درآید.

دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و نهضت 15 خرداد


دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در فروردین 1372 در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تأسیس شد. اندیشه بنیان گذاری دفتر ادبیات انقلاب اسلامی از تجربه موفق دفتر ادبیات و هنر مقاومت ریشه گرفت. در آذر 1367 دفتر ادبیات و هنر مقاومت توسط آقایان مرتضی سرهنگی و هدایت الله بهبودی با هدف جمع آوری، تدوین و تولید کتابهایی با موضوع هشت سال دفاع مقدس، در زمینه های خاطرات رزمندگان، آزادگان، اسرای عراقی، داستان، گزارش، یادداشت، قطعات ادبی، و پژوهش، در حوزه هنری متولد شد. دست آوردهای ارزنده این دفتر در پنج سال نخست فعالیت خود، حوزه هنری را مصمم به گسترش تجربیات به دست آمده در موضوع انقلاب اسلامی کرد... اما این دیباچه، مقدمه ای شد برای تشکیل یکی از مراکز فعال در زمینه تاریخ نگاری نهضت اسلامی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی ایران

ستارگان درخشان


اگر چه در 15 خرداد 1342 مردم شهرهای متعددی به ویژه مردم انقلابی قم، به حمایت از امام خمینی برخاستند ولی همگان معترفند که حماسه کفن پوشان ورامین، حرکتی بی بدلیل بود که توانست بسیاری از معادلات سیاسی رژیم پهلوی را در هم ریخته و عمق نفوذ مرجعیت و دین را در دلها ی مردم مومن به نمایش بگذارد. ستارگان درخشان (از 15 خرداد 42 تا تکرار تاریخ) عنوان کتابی است که سید محمد حسن محمودی و محمدرضا حیدری جهت پاسداشت نقاط عطف تاریخ ورامین به رشته تحریر درآورده اند.

پنجره ای به گذشته


کتاب "پنجره ای به گذشته" خاطرات علاءالدین میر محمد صادقی است که توسط بهراد مهرجو و متین غفاری در سال 1391 به نگارش درآمده است. این اثر بصورت سوال و جواب تدوین گردیده و نویسندگان آن تلاش نموده اند که بگونه ای با علاءالدین میرمحمد صادقی مصاحبه نمایند تا از میان سیر حوادث قبل و بعد از انقلاب آن دسته ای از موضوعات انتخاب شود که در آن موضوعات اقتصادی و سیاسی مطرح گردیده است. معرفی شخصیت علاءالدین میر محمد صادقی، که سالهاست دوستانش او را حاج آقا علاء می شناسند، با دشواری های بسیاری همراه است. او از اقتصاد تا سیاست و از مدرسه سازی تا راه اندازی صندوق های قرض الحسنه و موسسات خیریه را در پرونده دارد تا همزمان مرد بازار و سیاست و نیکوکار بزرگ لقب گرفته باشد

نگاهی به هفتمین شماره از فصلنامه اینترنتی 15 خرداد 42


هفتمین شماره از فصلنامه اینترنتی 15 خرداد 42 - ویژه مراکز پژوهشی ۱۵ خرداد و تاریخ انقلاب- منتشر شد. پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 با همت و همکاری اساتید و نویسندگان تاریخ انقلاب اسلامی، در این شماره، هدف خود را بر روی معرفی مراکز پژوهشی پانزدهم خرداد متمرکز نموده است و در این راستا به معرفی نه مرکز مهم پژوهشی پرداخته است.

حزب پان ایرانیست


تاریخ معاصر ایران بعد از سقوط پهلوی اول از جریان های متعدد سیاسی حکایت دارد که در شکل گیری آن ها احزاب مختلف نقش ایفا کردند. در دوران حاکمیت پهلوی دوم احزاب و گروهای سیاسی با هدف مشارکت در قدرت یا پاسداری از نظام حاکم پا به عرصه ی وجود گذاشتند. در این زمان احزابی پدید آمدند که با مد نظر قرار دادن جریان های مختلف سیاسی از جمله ناسیونالیسم و با تأکید بر عنصر ایرانی به فعالیت می پرداختند. حزب پان ایرانیست به رهبری محسن پزشکپور با تکیه بر ناسیونالیسم نژادگرا کوشید در وقایع سیاسی کشور سهمی را به خود اختصاص دهد؛ اما پس از کودتای 28 مرداد، به دلیل دکترین حزب که نظام شاهنشاهی را به صورت بهترین تعریف و مصداق ایده ی خود پذیرفته بود، گرایش به حاکمیت در میان پان ایرانیست ها رخ نمود. تشکیلات پان ایرانیست در دهه های 1320 و 1330 رشد یافت و پس از گذشتن از مراحلی، سرانجام در قالب حزبی مستقل، طراحی و معرفی شد. حزب پان ایرانیست، مهم ترین فعالیت های سیاسی خود را در مبارزات ملی شدن صنعت نفت، دفاع از رفراندوم شش گانه شاه و قضایای مربوط به جدایی بحرین از ایران و... به انجام رساند. این پژوهش بر آن است نحوه عملکرد سیاسی حزب پان ایرانیست را در فاصله بین سال های 1339 تا 1343( شکل گیری نهضت اسلامی) مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.

خاطرات جواد مقصودی


کتاب خاطرات جواد مقصودی اطلاعات سودمندی از وقایع دهه 1330 و فعالیت های "گروه شیعیان" - که راوی خود از اعضای شورای مرکزی آن بوده و تاکنون اطلاعات کمی درباره آن منتشر شده است - را در اختیار پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی می گذارد. این گروه بعد از فوت آیت الله بروجردی و تشکیل هیات موتلفه اسلامی یکی از ارکان موتلفه اسلامی شد. مقصودی در این کتاب خاطرات جامعی را از آغاز نهضت امام خمینی (ره)، فعالیت های مبارزان با رژیم پهلوی در دوران تبعید امام و وقایع مربوط به این دوره ارائه کرده است.

انجمن سّری یازده نفره؛ از آغاز تا پایان


ورود روحانیون به عرصه سیاست در دهه چهل نقطه ی عطفی در مبارزات نیروهای مخالف رژیم محسوب می شود. بعد از شکل گیری قیام15 خرداد عده ای از روحانیون پیرو امام به این نتیجه رسیدند که می بایست حوزه علمیه در مقابل رژیم باید وارد مبارزه ی سیای شود. از این رو دست به تاسیس تشکیلات زدند تا بدین وسیله بتوانند به طور سازمان یافته تری تصمیمات خود را عملی کنند. از جمله ی این تشکیلات «جمعیت سری یازده نفره» است که با حضور یازده نفر از روحانیون راه اندازی شد و گرچه این تشکیلات به فاصله اندکی توسط مامورین ساواک برچیده شد و اعضای آن نیز دستگیر شدند ولی این موفقیت بدست آمد که روحانیت را وارد عرصه مبارزه با رژیم پهلوی کنند. با توجه به توضیحات فوق مقاله حاضر سعی دارد تا با استفاده از روش توصیفی و با تاکید بر اهمیت آغاز فعالیت های منتهی به سیاسی شدن حوزه های علمیه، به چگونگی شروع این گونه اقدامات و نتایج حاصل از آن بپردازد. از این رو برای رسیدن به نتیجه ی مطلوب نیز با تکیه بر شیوه ی کتابخانه ای، از منابع و ماخذ معتبر تاریخی از جمله کتب و اسناد بهره گرفته و سعی در برطرف نمودن ابهامات مطرح شده دارد.

15 سال پس از قیام پانزدهم خرداد، فرار شاه؛ مقدمه ورود امام خمینی


پس از خروج شاه از ایران، كشور غرق در شادی شد. مردم ایران در این روز پس از ماهها سركوب و عزداری برای شهدا، طعم شادی فرار دیكتاتور را چشیدند. در پی خروج شاه، امام خمینی اعلام كردند به زودی به ایران خواهند آمد. سه روز پس از خروج شاه، با پیام امام خمینی مردم در سراسر ایران در تظاهرات میلیونی اربعین (29 دی 1357) شركت كردند. بیش از پانزده میلیون نفر در سراسر كشور با حضور در این تظاهرات و انتشار قطع‌نامه‌هایی خواستار سقوط حكومت پهلوی، بازگشت امام خمینی به كشور و تشكیل «حكومت اسلامی» در ایران شدند.

حادثه مسجد فیل


حادثه مسجد فیل از جمله حوادث مهم انقلاب اسلامی در مشهد است که پس از قیام پانزده خرداد و مهاجرت علما به تهران به وقوع پیوست. این حادثه زمانی رخ داد که واعظ شهیر سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد برای ایراد سخنرانی به مسجد فیل دعوت شد. دعوت هاشمی‌نژاد جهت ایراد سخنرانی در مسجد فیل از سوی صنف پوست‌فروش و افراد فعال مذهبی و انقلابی پایین خیابان صورت گرفت. جریان از این قرار بود که در شب‌های پیش، آقای دانش سخنور دوـ سه شب در این مسجد منبر رفته بود؛ ولی چون در سخنانش از جریان همه‌پرسی لوایح شش‌گانه در شهرستان فردوس حمایت کرده بود، مردم از او متنفر می‌شوند و از ادامه منبر او جلوگیری می‌کنند و از هاشمی‌نژاد دعوت می‌کنند تا در آن مسجد سخنرانی کند...

نظریه روستو و اصلاحات ارضی دولت پهلوی


دکتر علی امینی از سرشناس‌ترین چهره‌های تاریخ سلطنت پهلوی است که نام او به‌ویژه با دوران پر هیاهوی یک سال و دو ماه صدارتش و آغاز اصلاحات آمریکایی در ساختار اقتصادی و فرهنگی ایران در دهه ۱۳۴۰ گره خورده است. امینی همواره از حمایت بی‌سابقه واشنگتن برخوردار بوده است. ولی باید توضیح داد که این حمایت تنها به علت دوستی دیرینه کندی با امینی و یا نفرت شخصی او از شاه به عنوان «دوست نیکسون» نبود. امینی پیش از کندی نیز مهره انتخاب شده آمریکا تلقی می‌شد. امینی کاراترین مهره برای اجرای اصلاحات ارضی بود؛ اصلاحاتی که بعدها نه به دست امینی بلکه به دست شاه اجرا شد و در تاریخ میهن ما به نام «انقلاب سفید» به ثبت رسید.

خاطرات آیت الله عبدالله محمدی


« ...شغل پدرم کشاورزی بود. در آن زمان - سالهای 1300 تا 1310 شمسی - مدرسه وجود نداشت. لذا اهالی محل نام مدرسه را نشنیده بودند. اما آخوند مکتبی که ملا مکتبی هم می گفتند، وجود داشت. بنده در سنین کودکی عشق و علاقه زیادی به مکتب داشتم و بچه های محل هم معمولا به مکتب می رفتند. اما چون تمکن مالی نداشتیم، نتوانستم به مکتب بروم...» این خاطرات، تکه ای از سرگذشت یکی از مجاهدینی است که بعدها بر بالای منابر علم و دین، به روشنگری اذهان مردم علیه حکومت پهلوی پرداخت تا توده های انقلابی مردم با کمک او و دیگر روحانیون، قطره قطره جمع گردند و دریایی طوفانی بسازند که به یکباره انقلابی بزرگ و جهانی را در سال 1357 رقم بزنند.

انتشار خاطرات فضل الله فرخ


روابط عمومی مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی خبر داد، کتاب «خاطرات فضل‌الله فرّخ» اطلاعاتی از وضعیت مشهد، از شروع نهضت اسلامی امام خمینی(ره) در اختیار ما قرار می‌دهد.همچنین «خاطرات فضل‌الله فرّخ» با توجه به مهاجرت راوی به تهران که همزمان با شروع نهضت اسلامی در دهه‌۱۳۴۰صورت گرفت و فعالیت در بازار تهران که از کانون‌‌های فعال انقلابیون بوده است، روایت مستندی از فعالیت‌های نیروهای مذهبی در تاریخ انقلاب اسلامی به‌شمار می‌رود.

تبیین نقش زنان در قیام 15 خرداد و پیروزی انقلاب


مدیرعامل انجمن زنان مبارز مسلمان از برگزاری همایش نقش زنان در پنجاهمین سال نهضت امام خمینی(ره) خبر داد. فاطمه جلالوند، مدیرعامل انجمن زنان مبارز مسلمان به خبرگزاری‌ بین‌المللی قرآن گفت: این همایش 15 بهمن‌ماه سال جاری از سوی انجمن زنان مبارز مسلمان برگزار می‌شود. وی افزود: همایش نقش زنان در پنجاهمین سال نهضت امام خمینی (ره) به صورت یک‌روزه و با هدف تبیین نقش مهم زنان در قیام 15 خرداد و همچنین در پیروزی انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس، در محل دانشگاه تهران و با همکاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی این دانشگاه برگزار می‌شود.

کاپیتولاسیون و زمینه‌های سیاسی و اجتماعی اعدام انقلابی


تصویب کاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی باعث اعتراض جامعه روحانیت به ویژه امام گردید که در نهایت به تبعید امام خمینی منجر شد. تبعید امام تعدادی از اعضای هیئت‌های مؤتلفه را که پس از قیام پانزده خرداد به فکر تشکیل شاخه‌ نظامی افتاده بودند، مصمم ساخت تا به منظور رویارویی با رژیم به مبارزه مسلحانه روی آوردند. آنها که دولت حسنعلی منصور را مسبب تصویب لایحه و همچنین تبعید امام می‌دانستند، ترور او را در اولویت برنامه‌ کاری خود قرار دادند؛ لذا برای مشروعیت بخشیدن به اقدام خود بر آن شدند تا جواز شرعی این کار را از یکی از مراجع اخذ نمایند. درباره این مسئله که صادر کننده فتوا چه کسی است اقوال مختلفی بیان شده است، اما منابع و شواهد موجود بر صدور این فتوا از جانب سید محمد هادی میلانی تأکید دارند.

ريشه ها (ريشه ها و دورنماي آينده، انقلاب اسلامي ايران)


کتاب ريشه ها در پنج فصل به صورت تحليلي، ريشه هاي انقلاب اسلامي را رديابي مي کند. در اين کتاب ريشه هاي انقلاب اسلامي شامل ريشه هاي اصلي و فرعي بررسي شده است، ريشه هاي اصلي عبارتند از: فطرت انسان ها، نبوت و امامت، انقلاب اسلامي سه ريشه ديگر دارد که تمدن اسلامي، رنسانس و انقلاب صنعتي و انقلاب هايي را در دنيا شاهد آن بوده ام از آن جمله است.

به یاد دانشمند گمنام میرزا عباسقلی وقایعی از نوادگان میرزا صادق مروزی وقایع نگار


نام میرزا عباسقلی وقایعی برای فرهیختگان و فرزانگان نامی آشناست. مرحوم میرزا عباسقلی وقایعی دانشمند وادیب توانایی بود که نیاکان وی از مفاخر ملی ایران به حساب می آیند. زندگی وحیات مرحوم وقایعی از ابعاد مختلف قابل بررسی و توجه است از منظر علمی و ادبی، استادی در انواع خطوط اسلامی، از جنبه اخلاقی، از منظر انقلابی و جزء اولین پدران شهید تاریخ انقلاب اسلامی در تبریز بودن. پر واضح است در این مجال جز طرح کلی حیات وی به جزییات نمی توان پرداخت. آذرماه گذشته بیست ویکمین سالگرد ارتحال این عالم ودانشمند وارسته بود.

حزب زحمتکشان در مواجهه با نهضت اسلامی


حزب زحمتکشان ملت ایران به رهبری دکتر مظفر بقایی از احزابی بود که در دوران نهضت ملی شدن صنعت نفت در اواخر دهه 1320 پا به عرصه وجود گذاشت. مواضع این حزب به شدت متأثر از دیدگاهها ومواضع رهبری آن بود. بقایی با پذیرش اصل نظام سلطنتی، نسبت به تحولات سیاسی مواضع گوناگون و اعوجاج گونه ای داشت که گاه مورد تعجب و اعتراض برخی از اعضای حزب قرارمی گرفت.فعالیتهای حزب زحمتکشان پس ازکودتای 28 مرداد1332با همان رویه ادامه یافت و حزب با وجود قلت اعضا در برخی تحولات اعلام موضع می کرد. باآغاز نهضت اسلامی روحانیون، حزب بقایی مواجه با فضای سیاسی جدیدی گردید و به ناگزیر مواضعی اتخاذ کرد. در این پژوهش مواضع و دیدگاههای بقایی و حزب زحمتکشان در خلال سالهای 1341تا1343 مورد توجه قرار گرفته است.

نهضت آزادی و پانزدهم خرداد


بدون هیچ شک و تردیدی خوانندگان گرامی درباره هر دو عبارتی که در بالا پیش و پس از حرف «و» قرار گرفته است، آگاهیهای زیادی دارند. و به جرأت می‌توان گفت که آگاهیهای تعدادی از آنان جامع و کافی است. بنابراین در این مقال قصد پرداختن به موضوعاتی چون سازمان نهضت آزادی یا قیام پانزده خرداد 1342 را نداریم. بلکه قصد داریم به موضوعاتی بپردازیم که رشته‌های پیوندی میان جمعیت نهضت آزادی ایران و قیام پانزده خرداد را بیان خواهند نمود و امید است در این راه حق مطلب را ادا بنماییم. برای فهم نقشی که جریانها و گروههای متعدد در شکل‌گیری قیام پانزده خرداد 1342 داشته‌اند شیوه‌های مختلفی وجود دارد که متناسب با سبک و سلیقه‌های مختلف، یک یا چند گونه آنها مورد پسند افراد مختلف است. برخی قیام پانزده خرداد را به عنوان ملاک و مبنای اصلی محل توجه و مداقه قرار می‌دهند و در ادامه‌ تأثیراتی را بررسی می‌کنند که قیام مزبور در دیگر دسته‌ها نهاده است. بعضی دیگر هم نقشی را وامی‌کاوند که گروه و جمعیتی در پیش‌برد اهداف قیام پانزده خرداد ایفا کرده‌ است. اما روشی که در این مقاله در نظر گرفته شده اندکی متفاوت است

بهشتی از زبان بهشتی - جلد اول


در بررسی انقلاب اسلامی ایران به چهره ها و شخصیت های برجسته ای بر می خوریم که بی شک مطالعه زندگی و شیوه های مبارزه و نقش آنان در شکل گیری، هدایت و پیروزی انقلاب اسلامی ایران، معیار سنجش مناسبی است که ما را با ابعاد و زمینه های مختلف تاریخ انقلاب اسلامی ایران آشنا می سازد. شهید بهشتی یکی از این بزرگ مردان انقلاب اسلامی ایران است.کتاب "بهشتی از زبان بهشتی" (خاطرات شهید آیت الله دکترسید محمد حسینی بهشتی) مجموعه ای است که فرامرز شعاع حسینی با نگارش آن به این مقصود دست یافته است

همگامی هیئت های موتلفه با نهضت اسلامی


از سال 1341 و هم‌زمان با آغاز مخالفت علنی امام خمینی علیه رژیم پهلوی درجریان لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید، سه هیئت مذهبی در بازار تهران، تصمیم گرفتند فعالیتهای خود را در مقابل سیاستهای اسلام‌‌زدایی رژیم پهلوی، سازمان یافته‌تر کنند.هر یک از هیئت‌های یاد شده، نخست به صورت مستقل، با امام خمینی رابطه برقرار کرده و در نشر اعلامیه های ایشان علیه اصول شش‌گانة انقلاب سفید و رفراندوم آن، همکاری کردند. این همکاری تا سال 1342 ادامه یافت و در نخستین روزهای این سال، اعضای هیئت‌های بازار تهران، توزیع و نشر اعلامیه معروف امام را با عنوان «شاهدوستی یعنی غارت‌گری» و برگزاری مراسم برای شهدای فیضیه، بر عهده گرفتند. گفته می‌شود در یکی از همان روزها، به توصیه امام تصمیم گرفتند. با توجه به هدف مشترکی که دارند، با یکدیگر متحد شوند و با سازماندهی واحد، به فعالیتهای خود، ادامه دهند. سران سه هیئت، با یکدیگر به مشورت پرداختند و تشکل خود را با عنوان «هیئت‌های مؤتلفه اسلامی» نام‌گذاری کردند.

دو دفتر از «پژوهشنامه انقلاب اسلامی ایران» تا بهمن ماه سال جاری منتشر می‌شود.


موسسه خانه کتاب خبر داد که دو دفتر «پژوهشنامه انقلاب اسلامی ایران» به کوشش مشترک مجتبی سلطانی احمدی و رحیم نیک‌بخت میرکوهی به نگارش درآمده است. این مجموعه در تلاش است زوایای کمتر دیده شده تاریخ انقلاب اسلامی را به جامعه علمی و علاقه‎مندان تاریخ انقلاب اسلامی نشان دهد. در دفتر اول این مجموعه موضوع‌های «کلیات تاریخ انقلاب اسلامی»، «قیام 15 خرداد» و «بررسی نقش شخصیت‎ها» با همکاری 46 نویسنده نوشته و تدوین شده است.

انتشار زندگینامه‌های دو روحانی مبارز


خبرگزاری مهر، خبر انتشار «کتاب فلسفی» روایت زندگی حجت‌الاسلام شیخ‌ محمدتقی ‌فلسفی به قلم علیرضا مازاریان را منتشر نمود. مازیاریان در مقدمه خود بر این کتاب آورده است: فلسفی زمانه‌اش را خوب می‌شناخت و دقیقا می‌دانست مشکل عمومی مردم و راه‌ حل رجال سیاسی و نخبگان علمی چیست... همچنین سومین مجلد از مجموعه کتاب‌های «صاحبدلان» هم با عنوان «کتاب اسلامی» و با موضوع معرفی زندگی و فعالیت‌های حجت‌الاسلام شیخ عباسعلی اسلامی از سوی نشر خیمه منتشر شد. این کتاب که به قلم مهدی شریفی نوشته شده، مروری بر زندگی مرحوم اسلامی از منظر یادداشت‌های به جا مانده از اوست

کتاب «انقلاب اسلامی در ارومیه» در دو جلد منتشر شد.


کتاب «انقلاب اسلامی در ارومیه» در دو جلد منتشر شد. ناشر این اثر مرکز اسناد انقلاب اسلامی است. داود قاسم‌پور، مولف این اثر به خبرگزاری کتاب ایران گفت: به دلیل حجم بالای مطالب این کتاب، تصمیم گرفته شد در دو جلد منتشر شود. داود قاسم‌پور، مولف این اثر به خبرگزاری کتاب ایران گفت: به دلیل حجم بالای مطالب این کتاب، تصمیم گرفته شد در دو جلد منتشر شود. این نویسنده، اضافه کرد: «ارومیه در دوران انقلاب اسلامی» عنوان بخش سوم این اثر است که بیشترین حجم آن را هم در برمی‌گیرد. در این بخش به قیام 15 خرداد 1342 و وقایعی مانند دستگیری امام خمینی (ره) و تاثیر این اتفاقات بر مردم انقلابی ارومیه،‌ نگاه ویژه‌ای شده است.

استقلال طلبی در روز 13 آبان


13 آبان 1343 روز تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه است. یک سال و نیم پیش از این تاریخ، امام خمینی(ره) در پی سخنرانی شدید‌اللحنی علیه رژیم شاه، شبانه در قم‌ دستگیر و به تهران منتقل شدند که این واقعه قیام تاریخی 15 خرداد 1342 را در پی داشت. امام خمینی(ره) پس از تحمل مدتی حبس و حصر، پس از آزادی در 18 فروردین 1343، به قم بازگشته مخالفتها و اعتراضات خود علیه سیاستهای دولت وقت را از سرگرفتند. یکی از مهم‌ترین مصوبات مجلس در 1343ش را می‌توان لایحه کاپیتولاسیون دانست. این قانون به کلیه مستشاران نظامی امریکا در ایران مصونیت قضایی می‌داد و در واقع حقی بود که به اتباع امریکایی ساکن ایران داده شد تا در صورت ارتکاب جرم، نه در محاکم و دادگاههای ایران بلکه در امریکا محاکمه شوند.

روزهای خوش دوستی - گفتگویی صمیمانه با دوست دوره دبیرستان مرحوم حاج سید احمد خمینی


هم در لحن کلامش می توانی طعم دلچسب روزهای خوش دیرین را حس کنی و هم در عمق نگاهش. بخصوص زمانی که خاطراتش به روزهای صمیمیت با مرحوم حاج سید احمد خمینی می رسد. و چه جالب که این دوستی در سالهای 1340 تا 1343 در صمیمی ترین دوره خود بوده. خاطراتی که با حوادث تاریخی آن سالها گره خورده اند. سید امیر اعظم میر شجاعی امروز در حالی خاطرات خود را مرور می کند که سالهاست با دوست خود وداع کرده. او دل پری از روزگار دارد و خاطراتش بسیار بیشتر از آن چیزی است که اینجا با هم مرور می کنیم. به قول خودش هنوز هم که هنوز است هر چند وقت یک بار، به بهشت زهرا می رود و ساعتها با یار دیرینه خود درد دل می کند. اما آنچه که در ادامه می خوانیم نگاهی است به خاطرات دوران دوستی سید امیر اعظم میرشجاعی از روزهای اوج دوستی در سالهای 1340 تا 1343.

کاریکاتور علیه منصور


طنز و کاریکاتور هنری است که گاه جنبه‌ی سیاسی، اجتماعی پیدا می‌کند و با سرنوشت سیاستمداران گره می‌خورد. طنز به مانند سکه‌ای است دو رو، از سویی آمیخته به شوخ طبعی و از سوی دیگر با اندیشه، تنبیه و سیاست پیوند می‌خورد.اگر کسی در طنز مورد سرزنش و تنبیه واقع می‌شود و به ضعف و سستی‌های اعمال و کردار وی اشاره می شود. هدف طنزدر این مورد، تنها خنداندن و سرگرم نمودن مخاطب نیست.بلکه به دنبال هدفی والا است، که این هدف تنها زمانی امکان می‌پذیرد که مخاطب را به ادراک حسی مشترک از پدیده‌های زندگانیش برساند.کاریکاتور نیز نوعی طنز تصویری است و خود انواع متفاوتی را شامل می‌شود. در این مقاله نگارنده طنزهای منثور همراه با طرح‌های کمیک درباره‌ی نخست‌وزیر حسنعلی منصور را گردآوری نموده است تا شخصیت پوشالی وی را در این چهره به نمایش بگذارد.

خاطرات آیت الله سید محمد خامنه ای


آيت‌الله سيدمحمد خامنه‌اي يكي از تلاش‌ها و توطئه‌هاي دشمنان و مخالفان نظام را توطئه تحريف تاريخ انقلاب مي‌داند. به گفته او اين تحريفات توسط «افرادي گرگِ پوستين پوشيده» و گندم‌نمايان جوفروش انجام مي‌گيرد كه توانسته‌اند در كسوت خودي و انقلابي در اركان نظام نفوذ كنند. بر اين اساس مقابله با جريان توصيف شده را مي‌توان يكي از مهم‌ترين اهداف بيان و انتشار خاطرات سيدمحمد خامنه‌اي دانست كه توسط مركز اسناد انقلاب اسلامي منتشر شده است. جواد كامور بخشايش و جواد عرباني اين خاطرت را تدوين و ويرايش كرده‌اند و براي بخش‌هاي مختلف آن توضيحات و پانوشت‌هاي مفصلي تهيه كرده‌اند.

ماجرای کاپیتولاسیون آمریکایی


محمدرضا شاه با وابستگی تنگاتنگی که با دولت امریکا پیدا کرده بود، در سال 1342، مبلغ 200 میلیون دلار وام از بانک‌های امریکا، به ضمانت دولت امریکا، برای خرید اسلحه از آن دولت دریافت نمود، و سپس، تعدادی از نظامیان امریکا را با عنوان مستشاران نظامی، برای آموزش ارتش ایران استخدام کرد که با خانواده‌های خود به ایران آمدند. دولت امریکا درخواست نمود که: «کارمندان هیأت‌های مستشاران از امتیازات و مصونیت‌های مربوط به کارمندان اداری و اعضای فنی مشروحه در قرارداد منضم به قرار نهایی کنفرانس سازمان ملل متحد در وین [پایتخت اطریش] در خصوص روابط و مصونیت‌های سیاسی مصوب 18 آوریل 1961 [معروف به کنوانسیون 1961 وین] برخوردار باشند...

اولین باری که نام «آیت‌الله خمینی» در مطبوعات منعکس شد


پس از رحلت آیت‌الله سیدمحمدحسین بروجردی در 10 فروردین 1340، مسئله جانشینی ایشان مورد توجه ویژه مراکز مذهبی قرار گرفته بود. لذا روزنامه کیهان دو روز بعد از این واقعه، در خبری از صلاحیت آیت‌الله خمینی برای مرجعیت خبر داد و زندگینامه ای از ایشان هم به چاپ رسانید. کیهان این مطلب را در گزارشی با عنوان «شخصیت‌هایی که برای مرجعیت تقلید صلاحیت دارند» به چاپ رسانید تا نگاهی به مسئله جانشینی مرحوم آیت الله بروجردی و مرجعیت شیعه در آینده آن روزها داشته باشد.

آمریکا و تحمیل کاپیتولاسیون


در تاریخ معاصر ایران، کاپیتولاسیون از جمله موارد مهم ناقض استقلال و حاکمیت ملی بوده است. این قالب به ظاهر قانونی استعمار؛ نه تنها تأمین کننده نفوذ بیگانگان بوده، بلکه از همین طریق نفوذ کارگزاران بیگانه در ساخت حاکمیت کشور هموار و زمینه‌ساز جرائم بی‌شمار آنان علیه ملت مظلوم و مسلمان گردیده است. علاوه بر پیامدهای ناگوار سیاسی، به لحاظ اجتماعی میزان جرائم با سوء‌استفاده از کاپیتولاسیون افزایش پیدا می‌کرد. از نظر اقتصادی هم سوء استفاده از کاپیتولاسیون موجب می‌شد بدون هیچ کنترل و ممانعتی، افراد خارجی هر چه می‌خواستند به کشور وارد و یا از آن خارج نمایند. اما از همه اینها مهمتر، نقض حاکمیت قضائی کشور بود. کاپیتولاسیون، اتباع داخلی را از حمایت کامل قضائی محروم می‌ساخت و اتباع خارجی را بر آنها مقدم می‌داشت. در این تحقیق، سابقه حضور مستشاران نظامی آمریکا در ایران، چگونگی سیر حوادث مربوط به تصویب لایحه کاپیتولاسیون و پیامدهای آن را بررسی می‌کنیم.

اعلام خطر آیت الله - مروری بر مبارزات امام (ره) و مراجع علیه کاپیتولاسیون


مطالعه پیرامون کاپیتولاسیون در تاریخ معاصر ایران هرگز تکراری و کهنه نخواهد شد چرا که این موضوع نقطه عطف شکل‌گیری نهضت اسلامی در ایران گردید که سرانجام بزرگترین تحول سیاسی تاریخ معاصر جهان را به وجود آورد. بنابراین هرچه پژوهشها درباب قضیه کاپیتولاسیون در سال 1342 و تبعات و جوانب آن بیشتر و عمیق‌تر شود، بر غنای مباحث تاریخی و نظریات مربوط به انقلاب اسلامی افزوده خواهد شد. مقاله حاضر بر همین اساس فراهم آمده و سعی نموده است علل و چگونگی و مراحل تصویب لایحه کاپیتولاسیون در خلال سال‌های 42 و 43 و چگونگی اطلاع و موضوع‌گیری حضرت امام(ره) و سایر مراجع تقلید بر علیه لایحه مذکور و نتیجه واکنش آن حضرات را مورد بررسی دقیق تاریخی و تحلیلی قرار دهد.

تأثیرپذیری انقلاب اسلامی ایران از حادثه‌ی کربلا (بررسی موردی محرم سال 1342)


در این مقاله ضمن بررسی و تبیین رویکرد سیاسی مرجعیت و به خصوص امام خمینی (ره) در نخستین سال‌های نهضت، به چگونگی و بازکاوی بهره‌برداری سیاسی رهبران نهضت از مجالس و محافل مذهبی محرم سال 1342 پرداخته شده است. برای این منظور دو قطب اصلی نهضت یعنی تهران و قم در حوزه‌ی پژوهش قرار گرفته و در هر کدام از دو شهر مذکور، مؤلفه‌های خاص و مورد استفاده‌ی رهبران مذکور، بررسی شده است.

تاثیر معنوی قیام عاشورا بر انقلاب اسلامی


كربلا و شهادت،‌ براي‌ شيعه‌ از قالب‌ لفظ‌ و مكان‌ خاص‌ به‌ يك‌ مفهوم‌ مقدس‌ و ايجادكننده‌ حماسه ها در طول‌ تاريخ‌ تبديل‌ شده‌ است. حماسه‌ عاشورا در طول‌تاريخ‌، سرمشقي‌ براي‌ تشكيل‌ حكومت‌ مبارزه‌ با ظلم‌ بوده‌ است. در تاريخ‌ معاصر ما نيز امام‌ حسين(ع)، كربلا و شهادت،‌ نقش‌ الهام‌بخش‌ خود را به‌ خوبي‌ ايفا كرده‌ است. در انقلاب‌ اسلامي‌ ايران كه بي‌شك‌ بزرگ‌ترين‌ حادثه‌ قرن‌ است‌، نقش‌ حماسه‌ كربلا كاملاً واضح‌ است. تمام لحظات و صحنه هاي اين حماسه ماندگار و لحظه به لحظه حماسه آفرينان عاشورا درس مقاومت و ايستادگي است0اماسخن در تاثير پذيري است و لازم است در اين مقوله بحث شود.

زندگینامه پیشوایان انقلاب


کتابی که پیش رو داریم، نمونه ای است کمیاب از آثار منتشر شده در سالهای آغازین جمهوری اسلامی که به مناسبت شهادت شهید بهشتی به قلم رضا مرادی گردآوری شده است. مرادی این اثر را در فضای اعتقادی- مذهبی اوایل انقلاب که نشات گرفته از حوادث زمانه وفضای معنوی و اجتماعی خاص آن دوره است به رشته تحریر درآورده و وبالطبع آنچنان که باید اصول علمی نگارش را رعایت ننموده است. وی در این اثر – که عنوان آن «زندگینامه پیشوایان انقلاب» است - زندگی دوازده تن از روحانیان و رجال سیاسی که در دهه 40 و 50 در جریان نهضت امام خمینی نقش اساسی و کلیدی داشته اند را به نگارش درآورده است و آن را طبق گفته خودش به جمعیت انبوهی که پیکر پاک شهید بهشتی را تشییع کردند تقدیم نموده است.

حوزه و سیاست در دهه 40 و 50


اصولاً جریان های سیاسی فرهنگی، زاییده جریان های فکری هستند. شکل گیری یک فکر و اندیشه، چه در قالب یک فرد یا یک مجموعه، نیز متأثر از عواملی است که بعضی به ویژگی های فردی شخص، مانند افکار و ادراکات وی، جهانبینی، پیش فهم ها و... باز می گردد و بعضی دیگر، به محیط پیرامونی شخص و عوامل سیاسی اجتماعی که در آن رخ می دهد، مربوط می شود. بر این اساس، هم رشد و بالندگی حوزه های علمیه در بخشی از حیات آن قابل تفسیر است و هم سکون و سکوت حوزه ها در برهه هایی دیگر از زمان، قابل تحلیل است و هم بی مهری حوزه های علمیه به علوم و معارف جدید بشری، در دوران معاصر قابل توضیح است. براساس همین مبانی، جریان های فکری سیاسی حوزه علمیه قم، در سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ و پس از آن نیز قابل بررسی است.

تبعید حضرت امام خمینی رحمه الله به ترکیه


زمانی که مقدّر می شود سرنوشت قومی رقم بخورد، همه چیز به فرمان خدا بر وفق مراد می شود. حتی کارشکنی ها و خیانت ها هم راه به جایی نمی برند و به خواست حضرت حق، عدو نیز سبب خیر می شود. در شکل گیری انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام رحمه الله نیز، که با قیام تاریخی 15 خرداد سال 42 آغاز شد، همه عوامل، حتی سرکوب های خونین و به خاک و خون کشیدن مردم به سود این هدف عظیم نقش ایفا نمودند. یکی از سازگاری های تاریخ در این راه تبعید حضرت امام رحمه الله به ترکیه بود.

امام خمینی و خروش علیه سلطه بیگانه/ به مناسبت سالروز تبعید امام خمینی(ره) از ایران


اجمال ماجرا از این قرار بود که امام با اطلاع و شناختی که از حضور مستشاران نظامی و امنیتی آمریکایی و اسرائیلی و عملکرد زیانبار و توهین آمیز آنها در کشورمان داشتند پس از تصویب قانون کاپیتولاسیون برای نظامیان آمریکایی در مهرماه 43، تصمیم گرفتند تا این توطئه بزرگ را که رژیم دست نشانده شاه علیه اسلام و استقلال کشور تدارک دیده بود افشا نمایند. درست در حالیکه رژیم می کوشید تا با برگزاری جشن چهارم آبان!(روز تولد شاه) این فاجعه بزرگ را به دست فراموشی بسپارد امام تاریخ سخنرانی خود را در روز 4 آبان 43 ـ که مصادف با میلاد حضرت فاطمه(ع) بود ـ اعلام کردند و در همه جا این خبر منتشر شد.

گفت‌و‌گو با رئیس زندان قصر در دهه ۴۰: یک ماه در زندان انفرادی بودم


سرتیپ بازنشسته، اصغر کورنگی که متولد ۱۳۰۷ در اصفهان است، دوست نداشته افسر شود. فوق لیسانس حقوق جزایی گرفته بوده و می‌خواست وارد دادگستری شود و به مردم خدمت کند: «ولی به هدایت یکی از مردان بسیار بزرگ زهد و تقوای اصفهان، مرحوم حاج آقا رحیم ارباب از رفتن به دادگستری منصرف شدم و در شهربانی ماندم که بر حسب اتفاق بیشتر خدمتم هم در زندان‌ها بود...» سال ۱۳۲۹ از دانشکده افسری پلیس فارغ‌التحصیل می‌شود و از سال ۱۳۳۲ سر و کارش با زندان‌ها می‌افتد. ابتدا آبادان، بعد شهرهای دیگر و نهایتا گنبدکاووس، همان جایی که با کمک روحانی و معتمدین شهر چهره اسفناک زندان شهر را تغییر می‌دهد و برای زندانی‌ها تخت و کلاس و سرویس بهداشتی و بهداری درست می‌کند...

خاطرات حجة الاسلام سید علی اصغر دستغیب


کتاب "خاطرات حجة الاسلام سید علی اصغر دستغیب" از سری مجموعه کتاب های مرکز اسناد انقلاب اسلامی است که به روایتگری خاطرات شخصیتها و رجال سیاسی موثر در جریان انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی پرداخته است. این مجلد در سال 1378 در 3000 نسخه و 168 صفحه توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی تدوین و به چاپ رسیده است. که راوی فعالیتهای حجة الاسلام سید علی اصغر دستغیب و نقش آیت الله عبدالحسین دستغیب در جریان نهضت امام خمینی است.

گفت‌وگو با جعفر شجونی: مغز رئیس زندان سیاسی قصر را گربه خورد


در این گفتگوی پای خاطرات آقای جعفر شجونی از زندان قصر می نشینیم. خاطراتی که قسمت مهمی از آن به سالهای آغازین دهه ۱۳۴۰ باز می گردد و به روزهایی مربوط می شود که او در زندان با رهبران نهضت آزادی گذرانده است؛ روزهایی که به قول خودش چون همگی در زندان بودند با هم کنار می‌آمدند. از ۱۸ سالگی مبارزه را آغاز کرده و تا پیروزی انقلاب ۲۵ بار زندان رفته و دوره‌ای را نیز در زندان قصر گذرانده است. شجونی زندگی در این زندان را به دو دوره پیش از سال ۴۵ و قوت گرفتن ساواک و پس از آن تقسیم می‌کند و معتقد است تا قبل از سال ۴۵ زندانی‌ها در زندان ریاست می‌کردند اما پس از آن دیگر شرایط زندان بسیار دشوار بوده و حتی گهگاه شکنجه نیز می‌شدند. گفت‌و‌گو با وی را در ادامه می‌خوانید:

گذری بر گواهی آزادی


در پیشوای ورامین روز پانزدهم خرداد مصادف شده بود با 12 محرم و مراسم بنی اسد. مردم ورامین در حال برگزاری مراسم خبر دستگیری امام خمینی را شنیده به نیت مخالفت با این حرکت به تظاهرات پرداختند شور و حرارت مردم برانگیخته به حدی بود که بسیاری از دروگرانی که از شهرهای دور به امید لقمه نانی به مزارع ودشت های ورامین آمده بودند، با دیدن شوریدگان عشق، داس ها را به دست گرفته و داخل جمعیت مبارزین ورامینی شدند، نه شهربانی و نه ژاندارمری قدرت مقابله با این سیل جمعیت را نداشتند و منجر به درگیری خونین مامورین با مردم شد عصر این روز در حافظه تاریخی باقرآباد به یاد ماندنی است و نمی شود آن را از ذهن تاریخ ورامین پاک کرد.

بررسی تحریم انتخابات دوره 21 مجلس شورای ملی


موضوع چالش روحانیت و حکومت در تاریخ معاصر ایران بحث دامنه‌داری است. در یکی دو سده اخیر با ارائه نظریاتی از سوی برخی فقها مبنی بر حضور دین و روحانیت در امور سیاسی و حکومتی، برخی مراجع تقلید و مجتهدان به اقتضای شرایط از این حق خود استفاده کرده و در امور سیایس ورود پیدا کردند. در خلال این چالش‌ها، برخی مواقع مراجع و علما با فراخوان افکار عمومی، توجه توده‌های مذهبی را به اهمیت یک واقعه جلب کرده و به مقابله با هیئت حاکمه، می‌پرداختند. در همین راستا در دوران پهلوی، به خصوص دوره پهلوی دوم، از این راه کار بسیاری موارد استفاده شد. تحریم رفراندوم انقلاب سفید در ششم بهمن 1341 و همچنین تحریم عید نوروز و بالاخره تحریم انتخابات دوره 21 مجلس شورای ملی از آن جمله‌اند. موضوع تحریم انتخابات مذکور تاکنون مورد توجه پژوهشکران قرار نگرفته است، این نوشتار درصدد بررسی زمینه‌ها و چگونگی آن و بالاخره پیامدهای این رویداد است.

انتخابات دوره بیست و یکم مجلس شورای ملی


با روی کار آمدن دولت اسد الله علم در تیر ماه 1341، نخستین مساله، برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی و بازگشایی آن بود. محمد رضا شاه پهلوی در آغاز تمایل چندانی به برگزاری انتخابات زود هنگام نداشت و در انتظار فرصتی برای انجام اصلاحات مورد نظر خود در زمان فقدان مجلس بود. به رغم بی نیازی شاه از وجود مجلس، وقایعی مانند انقلاب سفید، لزوم تصویب صوری لوایح و نیز کاهش انتقادات به فضای بسته سیاسی که بعد از سرکوبی قیام 15 خرداد به وجود آمده بود، موجب شد که دستور برگزاری انتخابات صادر شود. اسد الله علم بر اساس لایحه ای که قبلاً در هیات دولت تصویب کرده بود، قانون انتخابات را تغییر داده و چند اصل جدید به آن اضافه نموده بود. نخست وزیر با اینکه سعی داشت این انتخابات را در جوی کنترل شده و مطابق میل شاه برگزار کند اما در ظاهر تلاش می کرد با حضور زنان در صحنه سیاسی، چهره ای متفاوت تر و دموکراتیک تر از دیکر انتخابات به نمایش بگذارد.

مقاله‌هایی که راهنمای مبارزات شد


«از تبعید تا پیروزی: زندگینامه و مجموعه مقالات و مصاحبه‌های آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی» به عنوان پنجاه‌وششمین کتاب تحقیقی تولید شده در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، با گردآوری و تدوین میرزاباقر علیان‌نژاد به حوادث سیاسی زندگی آیت‌الله مکارم شیرازی می‌پردازد.‌ پیشی‌بینی چهره مورد نظر این اثر برای تشکیل حکومت جمهوری اسلامی، سازمانی که حافظ انقلاب باشد و چگونگی چاپ و انتشار مقالات علیه رژیم پهلوی در آن دوران بهانه‌ای شد تا با نویسنده کتاب به گفت‌وگو بنشینیم.

نقاشی صبح پانزدهم خرداد


نقاشی «صبح 15 خرداد»، اثر دکتر مرتضی گودرزی به فاصله حدود 8 سال (از 1357 تا 1365) بعد از انقلاب کار شده. در واقع اثر به بازخوانی تاریخ 15 خرداد اشاره می‌کند که چگونه این اتفاق تاریخی و این نهضتی که حضرت امام شروع کرد، به جریان انقلاب و پیروزی آن وصل شد. در واقع آن پیش‌بینی‌ای که حضرت امام در لابلای سخنرانی‌های خودشان در آن تاریخ می‌کرد؛ که فرزندان من و فرزندان انقلاب در گهواره‌ها و در دامان مادران آنها هستند و خیلی‌ها شاید متوجه عمق این مطلب نبودند، به منصه ظهور رسیدن این بیان را هنرمند در این اثر عرضه کرده است.

محمد عروس که بود؟ گفتگو با آقای جواد باقریان، فرزند مرحوم محمد باقریان


به قطع یقین، در میان عیاران و سربداران کوچه و بازار آن زمان، هیچ کسی را نمی شد و نمی توان یافت که محمد باقریان را نشانسد. او همان کسی بود که در روز پانزدهم خرداد 1342، یک تنه میدان میوه و تره بار(بارفروش های)تهران را به خروش انداخت و سر منشاء قیام از این نقطه بازار تهران شد. محمد باقریان که به (محمد عروس) مشهور بود، همان کسی است که به محض شنیدن خبر دستگیری امام خمینی(ره)، در صبح روز پانزدهم خرداد، با یک وانت چوب و دسته کلنگ، ورودی باسکول میدان بارفروش ها را مسدود نمود و بر سر مردم فریاد کشید که: آی مردم شما در محل کار خود مشغول کارید و مرجعتان(امام خمینی) راشاه دستگیر کرده. اگر غیرت دارید بیایید با ما برویم. و اینگونه بود که حرکت مردمی به سمت بازار به راه افتاد. اما آنطور که ما فهمیدیم، قیام پانزدهم خرداد تنها برگی از دفترچه پر خاطره زندگی محمد باقریان است. سابقه مبارزه این بزرگ مرد از آن سو به سال 1332 باز می گردد و از این سو تا جبهه و جانبازی هم ادامه می یابد، طوریکه به او درجه شهادت داده اند. ادامه مطلب شرح حالی است کوتاه بر زندگی این بزرگمرد گمنام که در مصاحبه با فرزند ایشان، آقای جواد باقریان بدست آمده است

مواضع علمای تهران نسبت به نهضت اسلامی


با برگزیده شدن تهران به عنوان پایتخت از آغاز حکومت سلسله قاجار، علما و روحانیون تهران علاوه بر مشارکت در تحولات سیاسی، به عنوان واسط میان مراجع تقلید شیعه با دولت و دربار ایران عمل می کردند. در رویدادهای پس از شهریور 1320 کسانی چون آیت الله کاشانی و سیدمحمد بهبهانی و تنی چند از روحانیون دیگر وارد عرصه سیاست شدند. اگر چه هر کدام از این روحانیون دارای کارنامه جداگانه ای هستند لیکن می توان مشترکاتی را در مشی سیاسی آنان جستجو کرد. به طور مثال، بیم از تسلط کمونیست ها موجب می شد روحانیون تهران از سیاست دربار و دولت ایران حمایت کلی به عمل آورند. با آغاز نهضت روحانیون از سال1341، جهت گیری اسلامی نهضت، روحانیون تهران را به خود جلب کرد و می توان چرخشی در مواضع آنان نسبت به حکومت را مورد شناسایی قرار داد. البته در تداوم نهضت، تمامی آن ها دارای مشی یکسانی نبودند. از آن جا که بررسی مواضع اقشار و طبقات مختلف در هر نهضت و انقلاب از مهمترین مباحث تاریخ به شمار می رود و با توجه به نقش تعیین کننده علما و روحانیون در تحولات سیاسی و اجتماعی معاصر کشورمان، در این پژوهش در خصوص چگونگی و چرایی مواضع علما و روحانیون تهران نسبت به نهضت اسلامی و میزان همگامی آنان با مشی سیاسی امام خمینی، کنکاش شده است.

بررسی نقش روحانیون در تحریم انتخابات مجلس بیست و یکم شورای ملی


تحریم انتخابات مجلس بیست و یکم شورای ملی توسط علما یکی از اقدامات تأثیرگذار بود که منجر به مرجعیت امام و عدم شرکت شمار زیادی از مردم در این انتخابات شد. از این رو با توجه به اهمیت این موضوع بسیاری از محققین هر یک با رویکردی متفاوت سعی در بررسی این واقعه تاریخی دارند. بنابراین این مقاله نیز به نوبه خود در صدد است به روند جریانات منجر به تحریم انتخابات، اقدامات روحانیون مبارز برای اشاعه ی مبارزه علیه تصمیمات رژیم و در نهایت نتایج حاصل از آن بپردازد. پژوهش صورت گرفته با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر شیوه کتابخانه ای، از منابع و ماخذ متعبر تاریخی از جمله اسناد چاپ شده، کتب و روزنامه بهره گرفته و سعی در برطرف نمودن ابهامات مطرح شده دارد.

سربازگیری طلاب علوم دینی در سال1342



رژیم شاه در راستای سیاست سرکوب روحانیت و جلوگیری از گسترش نفوذ آن ها در بین مردم، در تاریخ اول اردیبهشت 1342، فرمان اعزام روحانیون و طلاب به سربازی را صادر کرد تا شاید روند مبارزه¬ای را که امام شروع کرده بود متوقف کند. مأموران نیز اقدام به دستگیری روحانیون کردند و کارت تحصیلی آن ها را که از طرف وزارت فرهنگ صادرگردیده بود پاره کردند. به دنبال دستگیری افرادی مانند هاشمی رفسنجانی و اعزام آن ها به سربازی، امام در پیامی ضمن تشویق آن ها به پایداری و ثبات قدم، آن ها را مکلف به روشنگری در میان سربازان و درجه داران نمود و از آن ها خواست که خود را از نظر روحی و جسمی تقویت کنند. این پژوهش بر آن است که چگونگی نحوه سربازگیری طلاب و فعالیت های آنان در پادگان ها را بر اساس اسناد و خاطرات مورد بررسی قرار دهد.

تئوری حزب توده درباره اصلاحات ارضی


برنامه ی رژیم پهلوی در حل مسئله ی کشاورزی تحت عنوان اصلاحات ارضی؛ علی رغم طرفداران زیادی که از سوی درباریان داشت، گروه های مختلف اجتماعی با این برنامه مخالفت خود را نشان دادند. از جمله این گروه ها حزب توده بود. این حزب که از احزاب چشمگیر چپ در فاصله ی زمانی اجرای طرح اصلاحات ارضی بود؛ علاوه بر مخالفت با این برنامه؛ نظریه ی خود را داشت. به طوری که حزب توده این برنامه را در جهت توسعه ی روابط سرمایه داری در روستاها قلمداد می نمود. تئوری این حزب در زمینه ی مسئله ارضی، این بود که باید اراضی را ضمن خرید از مالکان بزرگ؛ بلاعوض به دهقانان واگذار کرد.

شبکه پیام‌رسانی در نهضت امام خمینی


کتاب «شبکه پیام‌رسانی در نهضت امام خمینی» که به قلم رحیم روحبخش الله‌آباد نگاشته شده است، تلاشی است ارزشمند برای بیان یک حقیقت مهم تاریخی نهضت اسلامی ایران که بدون آن حرکت انقلابی ایران هیچ‌گاه با این سرعت و عمق به نتیجه نمی‌رسید. رسانه‌ای سنتی که به یک باره در قرن بیستم اهمیت خاصی پیدا کرد و تمام دستگاه‌های حکومتی نتوانستند راهی برای خاموش کردن این رسانه پیدا کنند و در آخر تسلیم آن رسانه خودجوش و مردمی شدند. زیرا ماهیت مذهبی انقلاب زمینه‌ای را فراهم کرد که نهادهای دینی در اختیار عناصر مبارزه قرار گیرند و از آن نهادها و مؤلفه‌های وابسته به آنها برای اهداف مبارزاتی خود سود جویند.استقلال از حکومت‌ها و به خصوص خودبستگی مالی این نهادها طی قرن‌ها فعالیت باعث شده بود که بتوانند به موازات نهادهای حکومتی رشد پیدا کنند و بعضاً در شرایط بحرانی کشور به عنوان ملجأ و پناهگاه مردم ایفای نقش نمایند.

درباره نشریات مخفی حوزه علمیه قم


دوازدهمین شماره از مجموعه کتاب‌های «حدیث روزگار» یا خاطرات مستند که به همت انتشارات کلبه شروق قم منتشر شده است به مرور خاطرات استاد سید هادی خسروشاهی از دوران انتشار نشریات و اعلامیه‌های مخفی حوزه علمیه قم در سال‌های مبارزه می‌پردازد. کتاب درباره نشریات مخفی حوزه علمیه قم، به روایت فرزند استاد سید هادی خسروشاهی، یعنی آقای سید محمود خسروشاهی در زمستان 1391 نقل شده است و در پنج فصل به شرح جریانات مربوط به انتشار اعلامیه‌ها و نشریات مخفی فضلا و یا طلاب حوزه علمیه قم از آغاز مبارزه روحانیت و مردم علیه رژیم شاه می‌پردازد.این کتاب در سال 1391 منتشر گردید و 192 صفحه دارد و در لابلای فصول آن تصاویر بعضی از اسناد و اعلامیه‌ها جهت روشن‌تر شدن افکار، چاپ و تکثیر شده‌اند.

پیامدهای مثبت و منفی اجرای قانون اصلاحات ارضی در ایران


اصلاحات ارضی در بسیاری از کشورهای متناسب با ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن‌ها تحقق یافت از جمله کشورهای سرمایه‌داری غربی در روند تکامل سرمایه‌داری، دو راه را برگزیدند. کشورهایی نظیر فرانسه، انگلستان و امریکا به شیوه‌ی کلاسیک، انقلاب بورژوازی را تجربه نمودند و کشور‌هایی نظیر آلمان و ایتالیا در اروپا و ژاپن در آسیا به شیوه‌ی «انقلاب از بالا» گذر از فئودالیسم به سرمایه‌داری تجربه کردند. در واقع، در کشورهایی که به دلیل حاکمیت نظام سلطنتی، نهادها و ساختار مالکیت ارضی دست نخورده باقی مانده بود، برای تبدیل فئودالیسم به سرمایه‌داری این نظام‌ها، دست به تغییرات اجتماعی – اقتصادی بنیادین از بالا به پایین زدند. یعنی روش انقلاب از بالا را برگزیدند. در ایران نیز این تغییرات به دلیل ساختار سیاسی و اقتصادی نظام شاهنشاهی دیرینه‌ی حاکم بر ایران، تغییرات از بالا به پایین رقم خورد و شاه ایران خود تصمیم به انجام این تغییرات بنیادین گرفت. اما عوامل بین‌المللی بر روی این تحولات نیز تأثیر بسزایی داشت.

یادشان گرامی و همتشان مشکور


این نوشتار را تقدیم می کنیم به بازماندگان زلزله سال 1341 بوئین زهرا. زلزله ای که به یکباره جان حدود 20 هزار نفر را گرفت و رفت و نام خود را در فهرست مهیب ترین زلزله های قرن به ثبت رساند. حدود ساعت ۱۱ شامگاه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ بود که زمین‌لرزه‌ای با شدت 7،2 ریشتر هست و نیست دشت جنوبی قزوین را به هم ریخت و موجی از غم و اندوه را به سراسر کشور کشاند. آن روزها، ایران به تازگی داشت دم از مدرن شدن می زد. اما این مدرنیته نوپا و جوان، در مقابل مشیت قدرتمند الهی، خیلی ضعیف بود.

اصلاحات ارضی و تاثیر آن بر رشد گفتمان اسلام شیعی در ایران


اصلاحات ارضی و سیاست‌های مدرنیزاسیون شاه همواره تحت‌الشعاع عدم مشروعیت او بعد از کودتای سال 1332 قرار داشت و با استقبال چندانی مواجه نشد. سیاست‌های مدرن شاه، بدون درکی مناسب از بسترهای سنتی جامعه‌ی ایرانی صورت پذیرفت و آرزوی تاریخی ایرانیان برای تحقق گفتمان مدرن را ناکام نمود. عدم تحقق آمال تاریخی ایرانیان در تحقق گفتمان مدرن در جامعه‌ی سنتی ایران موجب رشد گفتمان نوینی گشت که متکی بر بازخوانی ادبیات شیعی و برداشتی مدرن و شاید التقاطی از سنت‌های دینی بود. اصلاحات ارضی و فروپاشی ساختار طبقاتی ایران، آغازی بر رشد گفتمان اسلامی در ایران بود.